STERRENHEMEL

18e editie: 2024; laatst bijgewerkt: 27-Nov-2023

HOOGTEPUNTEN

INLEIDING

Dit overzicht is samengesteld voor de beginnende liefhebber in de sterrenkunde en wil een leidraad zijn om met het blote oog of een eenvoudige verrekijker, spottingscope of kleine telescoop de sterrenhemel te bestuderen. Berekeningen en schema's voor de hemelverschijnselen zijn uitgevoerd met verschillende sterrenkundige software pakketen.
Vrijwel alle met het blote oog zichtbare bijzondere gebeurtenissen worden genoemd en gaan vergezeld van opzoekkaartjes. Vaak is de Maan leidend en van hieruit kunnen de andere genoemde sterren en planeten gevonden worden. Is de betreffende ster gevonden dan kan men van daar uit op zoek naar het sterrenbeeld waartoe deze behoort. Daarvoor zijn voor elke maand sterrenkaarten opgenomen om het opzoeken aan de hemel eenvoudiger te maken en wordt een summiere opsomming gegeven van de zichtbare hemelobjecten. Hier worden ook de hemelichamen, sterrenhopen en sterrenstelsels beschreven. Op de sterrenkaarten staan ook de andere sterrenbeelden welke op deze avond zichtbaar zijn, zodat men snel de weg aan de sterrenhemel kan leren kennen. Bij de sterrenkaarten staan veel tips en trucs om de weg aan de sterrenhemel te leren kennen . Een eenvoudige verrekijker is daarbij een handig hulpmiddel. De sterrenkaarten zijn echter alleen geschikt voor de avonduren.
Over de maanden dat de planeten Jupiter en Saturnus goed zichtbaar zijn, zijn ook grafische maandoverzichten beschikbaar die voor elk gewenst tijdstip de onderlinge posities van de maantjes ten opzichte van de planeet weergeven. Kijkt u door een telescoop, dan moet het beeld vertikaal gespiegeld worden om een juist beeld te krijgen voor telescopen waarbij het beeld gespiegeld of omngekeerd wordt weergegeven.
Moeilijke termen en begrippen worden uitgelegd in ons clossarium. Het volstaat om de link te volgen. Meer inleidende informatie en nuttige tips voor het waarnemen staat <hier>.
De hemelkalender bevat verder een uitvoerig overzicht met gedenkdagen uit de geschiedenis van de sterrenkunde, ruimtevaart en meteorologie. Vele beroemde of memorabele en vooraanstaande sterrenkundigen, natuurkundigen, meteorologen, telescoopbouwers en makers van Nederlandse planetaria hebben een eervolle vermelding op hun lustrum geboortedatum.

Aanvullende opmerkingen

Maan (); De fase van van de Maan staat tussen () en is geldig voor tijdstip van de gebeurtenis. Een + of - teken geeft aan of het een wassende of krimpende is. Dus (94-) staat voor een krimpende Maan die voor 94% is verlicht.
Hemellichaam (); Het hemellichaam is doorgaans een ster of planeet. De helderheid van de hemellichamen wordt vermeld tussen (). Hoe helderder het object hoe kleiner het getal. Een object van -3,0 is dus helderder dan een object van 8,0. Dit wordt ook wel grootte of magnitude genoemd.
Afstand X,X°; De afstand tussen de hemellichamen wordt gemeten tot in tienden van graden.

ZONNESTELSEL

Ons zonnestelsel kent 8 planeten; van de zon af gezien zijn dat Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Pluto is sedert augustus 2006 geen planeet meer, maar een dwergplaneet.
De paneten Mercurius en Venus zijn de zogeheten binnenplaneten en staan dus tussen de aarde en de zon. Daardoor kunnen we bij beiden schijngestalten waarnemen, zoals bij de maan. Met een kleine telescoop of verrekijker zijn vooral de schijngestalten van Venus goed waar te nemen.
Van de buitenplaneten zijn Mars, Jupiter en Saturnus met het ongewapende oog gemakkelijk aan de nachtelijke sterrenhemel te vinden en met name Jupiter en Saturnus zijn ook in de verrekijker bezienswaardige objecten. Bij Jupiter kunnen de vier grootste maantjes gezien worden en bij Saturnus worden in de verrekijker ook de beroemde ringen zichtbaar. Met een telescoop worden ook de vijf voornaamste manen van Saturnus zichtbaar.
Uranus en Neptunes zijn zo lichtzwak dat deze alleen goed te zien zijn met goede verrekijkers en telescopen. Als U bekend is waar de planeten aan de sterrenhemel staan kunt U deze planeten ook met een verrekijker opzoeken. In onze hemelkalender laten we beiden in het algemeen buiten beschouwing, tenzij deze gemakkelijk met de Maan als lijdraad te vinden zijn. Pluto is zondermeer niet zichtbaar in de verrekijker.

ZON EN MAAN IN 2024

Schemerdiagram en zon	Zon en Maan in 2024 ------------------------------------------------- Maan
	Het schemerdiagram links toont in vogelvlucht het tijdstip van de opkomst en ondergang van de zon, nachtelijke duisternis en de schemerzone. In de maanden juni en juli wordt het ook in de nacht niet geheel donker. Zonsverduisteringen in 2024 Op de volgende dagen zijn er zonsverduisteringen zichtbaar in Nederland (AEC/PV): Geen Andere zonsverduisteringen te zien op aarde: 2024-04-08 Totaal 2024-10-02 Ringvormig Verklaring van kleuren in de eclipsschema's
Maan	Zon en Maan in 2024 ------------------------------------------------- Schemerdiagram en zon
	Bij (helder) maanlicht zijn veel sterren en andere hemelverschijnselen moeilijker waar te nemen. Het diagram links laat zien wanneer er storend maanlicht is. De mooiste nachtelijke zoektochten aan de sterrenhemel maakt u zonder maan. Uitgaande voor de avond geldt als beste omstandigheid dat de maan tussen het laatste kwartier en eerste kwartier moet zijn; rond nieuwe maan dus. Dat zijn de perioden met de donkerblauwe banen in het linker diagram. Rond Volle Maan, de grijze banen, stoort de maan met te veel licht. Maansverduisteringen in 2024 Op de volgende dagen zijn er maansverduisteringen te zien (AEC/LPP): 2024-09-18 Gedeeltelijk Andere maansverduisteringen te zien op aarde: Geen Verklaring van kleuren in de eclipsschema's

PLANETEN IN 2024

Mercurius	Planeten in 2024 ------------------------------------------------- Venus Mars Jupiter Saturnus
	De eerste planeet vanaf de zon gezien is Mercurius. Een jaar op Mercurius duurt slechts 88 dagen. Dat betekent dat de planeet zich ook snel aan de hemel verplaatst en daar dankt Mercurius ook zijn naam aan: Snelle bode. De snelle omloop om de zon betekent ook dat de planeet vaak wisselt van ochtendster naar avondster. Mercurius is niet altijd evengoed zichtbaar omdat deze dicht bij de zon staat en dus vlak na zonsopkomst of ondergang een weinig boven de horizon moet worden opgezocht. Laaghangende bewolking, nevel of hogere gebouwen dan wel bomen gooien dan al gauw roet in het eten. Zoek dus een vrije horizon. Mercurius in 2024 In 2024 is Mercurius 3x avondster en 4x ochtendster. De beste avond verschijning valt in mrt/apr Ook de zichtbaarheid in de ochtenden van aug/sep. De tabel hieronder geeft de zoekkaartjes. Op de zoekkaartjes staat het pad van de planeet ten opzichte van opkomende of ondergaande zon aangegeven. Ongeveer 45 min na zonsondergang kan het beste naar de planeet gezocht worden. De rode lijn is de horizon voor dat moment. (AE/PV) Ochtendster Avondster jan mrt-apr mei jun-jul aug-sep okt-nov dec
Venus	Planeten in 2024 ------------------------------------------------- Mercurius Mars Jupiter Saturnus
	Venus is de ultieme ochtend- of avondster en komt soms tot 4,5 uur voor de zon op, of gaat zij na de zon onder. Venus kan na zon en maan het helderste hemellichaam zijn. In gunstige omstandigheden, dus bij maanloze nachten, kan de planeet zelfs eigen schaduwen werpen! Er zijn zelfs meldingen van mensen die de planeet met het ongewapende oog overdag gezien menen te hebben. Een jaar op Venus duurt 226 aardse dagen en doorgaans kunnen we elk jaar Venus één keer als ochtendster en één keer als avondster zien. Venus is genoemd naar de Romaanse liefdesgod. En wie Venus door een telescoop of verrekijker bekijkt zal opmerken dat deze naam heel toepasselijk is. Venus toont net als de maan schijngestalten en het groeiende of afnemende sikkeltje van Venus is een juweeltje op zich. Venus in 2024 Venus begint dit jaar als ochtendster aan de oostelijke sterrenhemel te zien, maar dat wordt in de loop van februari steeds moeizamer zichtbaar als deze planeet de zon nadert en geleidelijk in de schemering verdwijnt. Pas in de loop van augustus/september komt Venus weer tevoorschijn uit de schemering van de ondergaande zon aan de westelijke horizon, maar het duurt nog tot ver in oktober voordat de avondster aan het hemel gaat klimmen. De tabel hieronder geeft de zoekkaartjes. Op de zoekkaartjes staat het pad van de planeet ten opzichte van opkomende of ondergaande zon aangegeven. Ongeveer 45 min na zonsondergang kan het beste naar de planeet gezocht worden. De rode lijn is de horizon voor dat moment. (AE/PV) Ochtendster Avondster jan-apr jun-dec schijngestalten van Venus
Mars	Planeten in 2024 ------------------------------------------------- Mercurius Venus Jupiter Saturnus
	Vanwege het rode uiterlijk hebben de Romeinen deze planeet vernoemd naar hun oorlogsgod. Met een wat grotere telescoop zijn bij Mars twee kleine maantjes te zien. In een verrekijker blijft Mars veelal een onbestemd roodachtig klein schijfje. Mars in 2024 Mars is dit jaar vooral een avondverschijning, maar is met name in de ochtenduren en nanacht zichtbaar. In december wordt ook avondzichtbaarheid steeds beter. Er is dit geen oppositie van deze planeet. (AE/PV) Mars komt in 2024 niet in oppositie
Jupiter	Planeten in 2024 ------------------------------------------------- Mercurius Venus Mars Saturnus
	Jupiter is de grootste planeet van ons zonnestelsel en als deze zichtbaar is ook één van de helderste objecten aan de nachtelijke hemel. De planeet is genoemd naar de gelijknamige Romeinse Oppergod en God van hemel en bliksem. Jupiter in 2024 Jupiter is op 19 augustus in oppositie en dan de gehele nacht zichtbaar. Tot die tijd is Jupiter vooral een ochtend verschijning en na 19 augustus wordt Jupiter steeds meer een avondverschijning. Vanaf begin november is Jupiter na middernacht niet meer zichtbaar. Het schema hieronder geeft het pad aan van Jupiter tussen de sterren rond de oppositedatum in het sterrenbeeld Schorpioen. (AE/PV) Oppositielus van Jupiter in 2024 Maantjes van Jupiter 2024 Al in een gewone verrekijker zijn Jupiter's vier grootste maantjes te zien. Deze maantjes draaien binnen enkele dagen om de planeet en de positie veranderingen zijn al binnen enkele uren zichtbaar. Het is zeer attractief om de dans van de Jupitermaantjes te volgen. De schema's bij de maandoverzichten laten de positie's van de maantjes ten opzichte van de planeet zien. Voor de maanden waarin Jupiter niet of nauwelijks te zien is zijn niet opgenomen in de tabel. (NST)
Saturnus	Planeten in 2024 ------------------------------------------------- Mercurius Venus Mars Jupiter
	Saturnus, de Lord of Rings, is de verst verwijderde planeet die zichtbaar is met het blote oog. In een verrekijker worden ook de ringen zichtbaar. De planeet ziet er dan uit als een ovaaltje. Net als de andere bovenstaande planeten is ook deze planeet Saturnus benoemd naar een belangrijke Romeinse God. Saturnus in 2024 Saturnus komt in februari uit de ochtendschemering tevoorschijn en wordt eind mei/begin juni ook laat de de nacht zichtbaar. Op 2 augutuss Saturnus in oppositie met zon. Zon - aarde - Saturnus staan dan op één lijn en de planeet is dan de gehele nacht zichtbaar. Daarna is Saturnus vooral een avondverschijning. Het schema hieronder geeft het pad aan van Saturnus tussen de sterren rond de oppositedatum in het sterrenbeeld Maagd. (AE/PV) Oppositielus van Saturnus in 2024 Maantjes van Saturnus in 2024 Ook de grootste maan van Saturnus "Titan" kan met een goede verrekijker gezien worden. En al met een kleine telescoop worden ook de grootste 4 andere maantjes zichtbaar. De schema's bij de maandoverzichten laten de positie's van de maantjes ten opzichte van de planeet zien. Voor de maanden waarin Saturnus niet of nauwelijks te zien is zijn niet opgenomen in de tabel. (NST)

KOMETEN IN 2024

Kometen, of ook wel staartsterren, bestaan over het algemeen uit vuile sneewballen die vaak in sterke ellipsvormige banen rond de zon draaien. Deze kometen zijn de zogenaamde periodieke kometen. Zij zijn regellmatig aan de sterrenhemel zichtbaar. Er zijn ook kometen die toevallig langskomen en een parabool- of hyperboolbaan om de zon beschrijven. Die zien we maar één keer en daarna vertrekken deze naar de diepten van het heelal om nooit meer terug te komen. Het is dan ook niet mogelijk om voorspellingen op te stellen van dit type kometen. Dat lukt wel bij periodieke kometen.
Wanneer het ijs van de komeet In de buurt van de zon begint te verdampen kunnen we dat waarnemen als de staart.

Er zijn dit jaar twee kometen die met ten minste een verrekijker te zien zijn. Op 10 april is dat komeet 12P/Pons-Brooks en in oktober C/2023 A1 (Tsuchinsan-Atlas).

METEOREN IN 2024

Door het jaar heen zijn tientallen meteorenzwermen actief. Gedurende de nacht kunnen dan meerdere meteoren, in de volksmond ook wel vallende sterren, waargenomen worden. De tabel hieronder geeft van de data van de voornaamste en bekendste meteorenzwermen voor het komende jaar. De opgegeven datums zijn in de tabel 3 opeenvolgende nachten. Als er staat van 09/12, dan zijn dat de nachten 09/10, 10/11 en 11/12 waarop de grootste kans is om de meteoren waar te nemen. De maanfasen om middernacht geldt voor dan voor de eerste nacht op 09/10 en de laatste nacht op 11/12.

STERBEDEKKINGEN IN 2024

In elke nacht en gedurende elke omloop van Maan om de aarde worden in het pad van de Maan wel meerdere sterren bedekt. Vaak zijn het zwakke sterren. Een flinke telescoop is dan ook nodig om de bedekkingen te kunnen waarnemen. Met een kleinere telescoop zijn er ook al tientallen per jaar te zien. Anders wordt het als het gaat sterren welke met goed fatsoen zichtbaar zijn op het platte land met het blote oog of met behulp van een verrekijker. Dan is het aantal al snel gereduceerd tot een handjevol per jaar. Het zijn deze sterbedekkingen die we in het onderstaande overzicht opgenomen hebben. Volg de link voor details. In ons overzicht noemen we alleen de sterren groter dan de 4e magnitude.
Omdat de de verlichte zijde van de maan doorgaans zijn omgeving overstraald is met de verrekijker of kleine telescoop vaak alleen de in- of uittrede (verdwijnen of verschijnen) van de ster te zien aan de donkere zijde van de maan.

DECEMBER 2023		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
1 december		Begin van meteorologische winter. Het omvat de maanden december, januari en februari.
1 december		Vanochtend bereikt de Maan zijn grootste liberatie aan de zuidelijk rand van de Maan. We kunnen dan bij de gele punt 8° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt de Zuidpool van de Maan (85-) zichtbaar. De Noordpool is dan juist niet te zien. Bekijk dit in de ochtenduren. Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
1 december		De Maan (85-) staat vanochtend om 05:27 hr in conjunctie met Pollux op een afstand van 2,0°. Gisteravond om 23:17 hr was de conjunctie met Castor al te zien. Sedertdien is de afstand gegroeid van 5,5° tot 6,4° omstreeks 05:30 hr. (MOP/SN)
2 december		Geboortedag van Nicolaus Samuelis Kruik (ook bekend als Cruquius) in 1678; Cruquius was landmeter, cartograaf en astronoom. De eerste meteologische reeks met instrumenten in ons land zijn hem gedaan tussen 1706 en 1734 in Delft, Rijnsburg en Leiden.
2 december		De Maan (77-) staat om 06:27 hr in conjunctie met de sterrenhoop Praesepe. Zoek de sterrenhoop op 3,3° zuidelijk van de Maan. Gebruik een verrekijker om de vrij zwakke sterrenhoop op te sporen. (MOP/SN)
3 december		Geboortedag van Paul Josef Crutzen in 1933; Crutzen was Nederlands chemicus die samen met een paar collega's uit de USA Nobelprijs ontving voor onderzoek aan de atmosfeer chemie en het ozongat in het bijzonder.
4 december		Om 01:05 hr staat de Maan (62-) in conjunctie met Regulus, ster in de Leeuw. De Maan staat 3,6° ten noorden van de ster. De afstand tussen de Maan en de ster wordt in de loop van de nacht nog wat kleiner. Om 06:08 hr is afstand 3,2° om daarna weer toe te nemen. (MOP/SN)
8/9 december		De Maan staat vandaag in samenstand met de Spica in de Maagd en morgen met de planeet Venus. De conjuncties zijn in onze omgeving niet waar te nemen. Om 06 hr bedraagt de afstand van de Maan (23-) met Spica 5,6° en op de 9e met Venus 5,1° (Maan (15-)). (MOP/SN)
12 december		De vroegst mogelijke zonsondergang dit jaar is vandaag om 16:27 hr. Dit loopt niet gelijk op met de kortste dag, dit jaar op 21 december. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De vroegst mogelijke zonsopkomst valt op 30 december. (MOP)
14/15 december		Meteoren van de Geminiden: Van 6 tot 19 december zijn de meteoren van de Geminidenzwerm actief. Vannacht kunnen tot 120 meteoren per uur waargenomen worden. Er is nog een andere meteorenzwerm actief, de Coma Beriniciden, maar hiervan zijn er hooguit 5 per uur van te zien. De jonge Maan (5+) gaat al in schemering onder en stoort niet. (DP/LPP/RS)
15 december		Vandaag is er op Jupiter een Mercuriusovergang over de zon waar te nemen. Het de de tweede van een tweetal dit jaar. De vorige was op 17 september. (15MC)
15 december		In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (10+). (MOP)
16 december		Vandaag is er op Uranus een Mercuriusovergang over de zon te zien. Het is de 14e overgang in een reeks van 15 welke plaatsvinden tussen 26 oktober 2020 en 13 maart 2024. Dit jaar zijn er nog 3 andere overgangen van Mercurius op Uranus te zien. Na 2024 moet er tot 20 mei 2061 worden gewacht voordat de volgende reeks Mercuriusovergangen op Uranus begint. (15 MC)
17 december		Eerste vlucht met een vliegtuig in 1903; door de gebroeders Wright.
17 december		De Maan staat vanavond in samenstand met Saturnus. De Maan (28+) staat rond 20 hr 4,6° onder Saturnus. De conjunctie vindt plaats als de Maan en Saturnus zijn ondergaan. (MOP/SN)
21 december		Lancering van de Apollo 8 in 1968; De Apollo 8 was eerste bemande vlucht om de maan.
22 december		Begin van de astronomische winter om 04:27 hr. De dagen beginnen weer te lengen. De zon staat vandaag slechts 7h 45m boven de horizon. Het kaartje geeft voor vandaag de hoogte van Zon en Maan boven de horizon aan. De compasrichting geeft aan in welke richting de Maan staat. Vergelijk de zonshoogte met het begin van de lente, zomer en herfst. Tijden in diagram in UTC. De astronomische winter loopt tot in maart 2024 en duurt 88,98 dg. (LPP)
22 december		Vanmiddag staat de Maan in conjunctie met Jupiter. Bekijk de samenstand omstreeks 17 hr wanneer de planeet met een grootte van -2,7 zichtbaar wordt in de avondschemering (Maan (80+)).
24/25 december		De Maan staat in de Stier en komt op de ochtend van 24 dec. in samenstand met de Pleiaden. De Maan (91+) staat om 05 hr op 3,5° beneden de Pleiaden. Een dag later volgt een ruime samenstand met Aldebaran. De Maan (96+) staat dan op 8,7° aan de westelijke zijde van de ster. De conjuncties overdag zijn niet zichtbaar. (MOP/SN)
25 december		De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag exact gelijk met de standaardtijd, vandaag staat de zon om 13:39 hr in het zuiden. Tot 11 februari volgend jaar komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP)
26 december		Vanavond staan de Jupitermaantjes Ganymedes en Io om 19:49 hr met elkaar in conjunctie aan de westelijke zijde van de planeet. Ganymedes staat dan recht boven Io. Wat later om 22:04 hr komen aan de oostelijke zijde van Jupiter de maantjes Callisto en Europa met elkaar in conjunctie. Callsito staat dan recht boven Europa. (JSP)
27 december		Om 01:32 hr is het Volle Maan. De eerste Volle Maan gelegen na het begin van de astronomische winter wordt midwinter volle maan genoemd.
27 december		Om 01 hr staat de Maan (100) erg hoog aan de horizon. Als de Maan dan in het zuiden staat komt deze tot 65,3°. De Maan kwam gisteren op om 15:27 hr en gaat vandaag om 09:51 hr weer onder en is dus 18h24m zichtbaar. (LPP)
28 december		De Maan (97-) staat vanavond in samenstand met Castor en Pollux van de Tweelingen. Omstreeks 19 hr staat de Maan op 4,5° van Pollux en op 8,9° van Castor. De conjuncties vonden eerder overdag plaats. (MOP/SN)
29 december		De Maan komt overdag in conjunctie met de sterrenhoop Praesepe. Bekijk de samenstand omstreeks 21 hr als beiden opgekomen zijn. De Maan (92-) staat dan op 4,3° aan de oostelijke zijde van de sterrenhoop. Gebruik een verrekijker om de vrij zwakke sterrenhoop op te sporen. (MOP/SN)
30 december		De laatst mogelijke zonsopkomst dit jaar is vandaag om 8:48 hr. Dit loopt niet gelijk op met de korste dag, dit jaar op 21 december. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De vroegst mogelijke zonsondergang valt op 12 december. (MOP)
31 december		Rond het middaguur staat de Maan in conjunctie met Regulus. Bekijk de samenstand in de vroege ochtend. De Maan (83-) staat dan op 4,1° van de ster af. (MOP/SN)

2024
		Geboortejaar van Sosigenes van Alexandrië in ~46 BC; Sosignes was Grieks astronoom en door Julius Ceasar geraadpleegd voor zijn kalender hervorming.
		Geboortejaar van Lucius Annaeus Seneca in ~4 BC; Seneca was Romeins auteur en filosoof. Hij beweerde als eerste dat kometen hemellichamen zijn en geen atmosferische verschijnselen.
		Geboortejaar van Marco Polo in ~1254; Polo was Venetiaans koopman en vooral ook beroemd handelsreiziger.
		Geboortejaar van Vasco da Gama in 1469; Da Gama was Portugees ontdek-kingsreiziger en de eerste welke in 1497 Kaap de Goede Hoop rondde.
		Geboortejaar van Alexander Wilson in 1714; Wilson was Schots astronoom, meteoroloog en natuurkundige. Hij was de eerste die vliegers met thermometers opliet.
		Geboortejaar van Hartog Hirsch Abraham van Laun in 1734; Van Laun was een uit Polen afkomstige instrumentenmaker te Amsterdam en bouwde daar planetaria voor de handel.
JANUARI 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
1 januari		Vanochtend staat Venus (-4,0) in conjunctie met de ster Graffias (2,5) in het sterrenbeeld Schorpioen. De ster staat slechts 1° ten zuiden van de Venus. Venus is de helderste van de twee objecten. Antares (1,0) staat een stuk zuidelijker.. (MOP/SN)
2/3/4/5 januari		Meteoren van de Quandrantiden: Deze zwerm wordt ook wel de Boötiden genoemd en van 28 dec tot 7 januari actief. Vannacht zijn tot 95 meteoren per uur te zien. De maan staat ongeveer in het laatste kwartier en is niet al te hinderlijk (DP/LPP/RS)
3 januari		Vandaag om 02 hr is dit jaar de afstand aarde-zon is het kleinst. De aarde staat in zijn perihelium. De afstand tot de zon bedraagt 147,10 x 106km. (MOP)
5 januari		De Maan (50-) en Spica (1,0) staan vanochtend met elkaar in conjunctie. Omstreeks 04 hr bedraagt de onderlinge afstand 1,9°. De conjunctie vond enkele uren eerder plaats toen beiden nog niet waren opgekomen. (MOP/SN)
6 januari		Venus (-4,0) staat vanochtend in een ruime conjunctie met Antares (1,0) om 02 hr. De onderlinge afstand bedraagt dan 6,4°. Omdat beiden dan nog onder de horizon staan kan de samenstand het beste omstreeks 08 hr bekeken worden als Venus en Antares zijn opgekomen. (MOP/SN)
8 januari		In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (13-). (MOP)
8/9 januari		Om 08 hr staat de Maan (13-) 3,9° van Antares (1,0) af. De conjunctie vindt later overdag plaats. Een bedekking vindt dan plaats in Noord Amerika. Een samenstand met Venus (-4,0) is de volgende ochtend te zien als de Maan (6-) net opgekomen is. Venus staat op 9,7° boven de laag staande Maan (6-). (MOP/SN)
12 januari		Goede gelegenheid om vanochtend Mercurius (-0,2) op te zoeken. Mercurius staat op 6° boven de horizon en staat vendaag om 15:26 hr zijn grootste westelijke elongatie en dat betekent dat deze vandaag het beste te zien is als ochtendster. Is het toch moeilijk om de planeet op te sporen, maak dan gebruik van Venus (-4,0). Deze planeet staat rechts boven Mercurius op 11,7° afstand. Gebruik eventueel een verrekijker. (MOP/SN)
13 januari		In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (7+). (MOP)
14 januari		De Maan (15+) staat vanavond in samenstand met Saturnus (1,0). Omstreeks 18 hr staat de Maan op 3,8° links van Saturnus. (MOP/SN)
18 januari		Om 22:38 hr staat de Maan (59+) in conjunctie met Jupiter (-2,5) op een afstand van 2,3°. (MOP/SN)
20/21 januari		De Maan staat de komende dagen in de Stier. Op 20 januari staat de Maan (76+) vroeg in de avond op 2,8° van de open sterrenhoop Pleiaden. Een dag later volgt een zeer ruime samenstand met Aldebaran (0,8). De Maan (85+) staat dan op 10,5° van de ster. (MOP/SN)
23 januari		Vannacht heeft de Maan (93+ )een grote liberatie aan de zuid-oostelijke rand. We kunnen dan 8° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt de Mare Australe van de Maan zichtbaar (Kijk bij de gele punt). Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
24 januari		Vanavond om 18:52 hr staat de Maan (98+) in conjunctie met Pollux (1,2) van de Tweelingen. De conjunctie met Castor (1,6) vond eerder vandaag plaats en was niet zichtbaar. De Maan is 2,2° verdwijderd van Pollux en 6,4° van Castor. (MOP/SN)
27 januari		De Maan (96-) staat vanavond in samenstand met Regulus (1,3). De conjunctie enkele uren eerder was niet zichtbaar. De onderlinge afstand bedraagt om 20:00 hr 3,0°. (MOP/SN)
31 januari		Oprichting van het KNMI te Utrecht in 1854.

FEBRUARI 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
1 februari		Geboortedag van Henri Chrétien in 1879; Chrétien was Frans astronoom en ontwierp samen met George Willis Ritchey een telescooptype: De Ritchey-Chétien telescoop.
1 februari		Wie de Maan (66-) en de ster Spica (1,0) vanochtend in de gaten houdt zal merken dat de Maan de ster steeds dichter nadert. Tijdens de conjunctie om 09:06 hr is de onderlinge afstand geslonken tot 0,7°. Maar dat is bij ons niet te zien. Kijk omstreeks 07:30 hr als beiden nog 1,1° uit elkaar staan. De afstand tussen ster en Maan wordt nog wat kleiner en bedraagt om 09:54 hr nog slechts 0,6°.(MOP/SN)
5 februari		Om 00:17 hr staat de Maan in conjunctie met Antares (1,0). De Maan bedekt dan de ster in delen van Zuidoost Azië. Bij ons daar daar niets van te en wij zullen het moeten hebben van samenstand in de vroege ochtend. Maan (27-) en ster staan dan op 2,9° afstand van elkaar.(MOP/SN)
7 februari		In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (10-). (MOP)
11 februari		De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag 14m13s achter bij de standaardtijd, vandaag staat de zon pas om 12:54 hr in het zuiden. Vanaf vandaag tot 13 mei komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP)
12 februari		In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (11+). (MOP)
14 februari		Geboortedag van Leon Battista Alberti in 1404; Alberti was Italiaans humanist en uitvinder van de plaat anemometer, een soort windmeter
14 februari		Geboortedag van John Wilkins in 1614; Wilkins was een Britse cryptograaf, parlementariër en bisschop. Hij schreef ook science fiction verthalen, zoals de The discovery of a world in the Moone en A discourse concerning a new planet.
14 of 15 februari		Geboortedag van Wildrik Botjes in 1814; Botjes was Nederlands uurwerkmaker en Goudsmit. Hij bouwde een tweetal planetaria, waarop ook de planeet Uranus verwerkt was.
15 februari		Geboortedag van Galileo Galilei in 1564; Galilei was een Italiaans natuur-kundige, astronoom, wiskundige en filosoof en was mede uitvinder van de telescoop.
15 februari		Rond middernacht staat de Maan (32+) in samenstand met Jupiter (-2,3). De afstand tussen beiden bedraagt 5,4°. De conjunctie is later, maar bij ons niet zichtbaar.(MOP/SN)
16 februari		De Maan (53+) komt vanavond om 20:47 hr in conjunctie met de Pleiaden. De afstand bedraagt dan 1°. Een conjunctie van de Maan met Aldebaran (0,8) is een dag later, maar niet zichtbaar want overdag. (MOP/SN)
18 februari		Vanavond heeft de Maan (73+ ) een grote liberatie aan de zuid-oostelijke rand. We kunnen dan 9° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt de Mare Australe van de Maan zichtbaar (Kijk bij de gele punt). Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
19 februari		Geboortedag dag Svante Arrhenius in 1859; Arrhenius was Zweeds natuur-kundige en chemicus en verrichte ook onderzoek aan effecten van kooldioxide in de atmosfeer op basis van gegevens van Samuel Pierpont Langley.
20 februari		Opening van van het Sijthoff-planetarium (ook bekend als Haags planetarium of Planetarium Haagse Courant) in 1934. Dit eerste openbare planetarium van ons land had een Zeiss-projector. Het werd door een brand op 29 januari 1976 verwoest en daarna vervangen door het Omniversum.
20 februari		De Maan staat vanavond in conjunctie met eerst Castor (1,6) en wat later met Pollux (1,2). Tijdens de conjunctie met Castor om 20:39 hr staat de Maan (88+) 5,4° zuidelijk van de ster. De afstand tussen Maan (90+) en Pollux bedraagt omstreeks 03:00 hr tijdens de conjunctie tussen beiden 2,3°. (MOP/LPP)
23/24 februari		Om 23:21 hr staat de Maan (100+) in conjunctie met Regulus (1,3). Maan en ster zijn 3,1° van elkaar verwijderd. Maar de Maan komt om 03:40 hr op 24 feb. nog wat dichter bij de te staan op 2,6°. (MOP/SN)
25 februari		De Maan staat vandaag dit jaar het verst van de aarde. De afstand tot de Maan bedraagt om 14 hr 406.316 km. Op 10 maart staat de Maan het dichtste bij de aarde. (LPP)
28 februari		Vanavond bij opkomst van Maan (84-) staat deze in samenstand met Spica (1,0). Beiden staan dan 4,5° uit elkaar. (MOP/SN)

MAART 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
1 maart		Begin van meteorologische lente. Het omvat de maanden maart, april en mei.
3 maart		De Maan (54-) en Antares (1,0) staan met elkaar in samenstand in de vroege ochtend. Vlak voordat het licht wordt staan beiden 1,5° uit elkaar. De conjunctie, wat later op de ochtend, is wegens daglicht niet waar te nemen. Een bedekking van Antares door de Maan is te zien in Noord en Zuid Amerika. (MOP/SN)
5 maart		Vanochtend heeft de Maan (34-) een grote liberatie aan de noordwestelijke rand. We kunnen dan 9,0° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt de westkust van Oceanus Procellarum op de Maan zichtbaar (Kijk bij de gele punt). Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
6 maart		Geboortedag van Savinien de Cyrano de Bergerac in 1619; De Bergerac was Frans auteur van science fiction verhalen en zijn werk staat vol met ruimtereizen met behulp van raketten naar andere planeten, bizarre ontmoetingen en gevechten met inboorlingen op die planeten en juridische processen waarin de held wordt bijgestaan door een advocaat die enigszins op de hoogte is van de gewoonten op aarde.
7 maart		In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (14-). (MOP)
9 maart		Geboortedag van David Faber of Goldschmidt (beter bekend als Fabricius) in 1564; Fabricius was Duits geestelijke en amateur astronoom en ontdekte de eerste veranderlijke ster "Mira"
9 maart		Geboortedag van Joeri Aleksejevitsj Gagarin in 1934; Gagarin was cosmonaut uitt de Sovjet Unie en eerste mens in de ruimte in 1961.
10 maart		De Maan staat vandaag dit jaar het dichtste bij de aarde. De afstand tot de Maan bedraagt om 07 hr 356.893 km. Op 25 februari stond de Maan dit jaar het verst van de aarde. (LPP)
11 maart		Geboortedag van Louis-Guillaume de Lafolie in 1739; De Lafolie was een Frans natuur- en scheikundige en stelde in zijn Le philosophe sans prétention een electrisch ruimtevoertuig voor om interstellaire reizen mee te maken.
11 maart		De veranderlijke ster R Leonis is omstreeks vandaag gedurende een groot deel van de avond en nacht goed zichtbaar. Normaal is deze ster met een helderheid tot 11,3 met het blote oog niet zichtbaar. Dezer dagen kan de helderheid zijn toegenomen tot 4,4. R Leonis is een Mira-ster.
12 maart		Geboortedag van Gustav Robert Kirchhoff in 1824; Kirchhoff was Duits natuurkunde en staat bekend als één van de ontdekkers van spectraal analyse.
12 maart		In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (11+). (MOP)
13 maart		Vandaag is er op Uranus een Mercuriusovergang over de zon te zien. Het is de laatste overgang in een reeks van 15 welke plaatsvinden tussen 26 oktober 2020 en 13 maart 2024. Na deze Mercuriusovergang moet er tot 20 mei 2061 worden gewacht voordat de volgende reeks Mercuriusovergangen op Uranus begint. (15 MC)
13 maart		De Maan (17+) en Jupiter (-2,1) staan vanavond met elkaar in samenstand. Vlak voordat beiden ondergaan, staan ze 3,2° uit elkaar. Later vannacht volgt de conjunctie. Maar die is niet te zien bij ons. (MOP/SN)
14 maart		Geboortedag van Albert Einstein in 1879; Einstein was Duits-Zwitsers-Amerikaans natuurkundige en is bekend om de relativiteitstheorie.
14 maart		Geboortedag van Eugene Andrew (Gene) Cernan in 1934; Cernan was een Amerikaans astronaut die drie keer de ruimte in ging en in 1972 op de maan landde met de Apollo 17.
15/16 maart		Vlak voordat de Maan (27+) op 15 maart kort na middernacht ondergaat is de afstand tot de Pleiaden geslonken naar 3,0°. De conjunctie later in de in speelt onder onze horizon af. Op 16 maart staat de Maan (38+) in ruime samenstand met Aldebaran (0,8) op 9,2°.
17 maart		Vanavond heeft de Maan (56+ )een grote liberatie aan de zuid-oostelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 10° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt Mare Australe op de Maan zichtbaar. Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
19 maart		Geboortedag van Franz von Paula Gruithuisen in 1774; Gruithuisen was Duits arts en ameteur sterrenkundige. Later beroeps astronoom. Meende met een bescheiden telescoop kunstmatige constructies van bewoning op de Maan te zien.
19 maart		Geboortedag van William Rutter Dawes in 1799; Dawes was Engels geestelijke en astronoom en is vooral bekend om zijn waarnemingen van dubbelsterren en van planeten. Zijn waarnemingen aan Mars werden door Richard Proctor gebruikt voor zijn kaart van Mars in 1867.
20 maart		Om 05:06 hr begint de astronomische lente. Vandaag staat de zon precies boven de evenaar en duren dag en nacht even lang. Het kaartje geeft voor vandaag de hoogte van Zon en Maan boven de horizon aan. De compasrichting geeft aan in welke richting de Maan staat. Vergelijk de zonshoogte met het begin van de zomer, herfst en winter. Tijden in diagram in UTC. De astronomische lente duurt 92,74 dg. (LPP)
22 maart		Geboortedag van Friedrich Wilhelm August Argelander in 1799; Argelander was Duits astronoom en hield zich onder meer bezig met de Bonner Durchmus-terung, een grote sterrencatalogus van ruim 324.000 sterren.
22 maart		De Maan (92+) staat vanochtend in samenstand met Regulus (1,3) op een afstand van 3,1°. Kort nadat beiden zijn ondergegaan volgt de conjunctie. (MOP/SN)
23 maart		Geboortedag van Pierre Simon Laplace in 1749; Laplace was Frans wiskundige en astronoom en is bekend om zijn theorie over het ontstaan van het zonnestelsel.
23 maart		De ster Sigma Leonis (4,0) wordt vanavond om 22:08 hr door de Maan (98+) bedekt. De bijna ster verdwijnt aan de donkere rand van de bijna volle maan. De de heldere Maan kan de ster overstralen, dus goed opletten. Om 23:03 hr komt de ster aan andere zijde weer tevoorschijn. (DP/SN)
24 maart		Goede gelegenheid om vanochtend Mercurius (-0,1) op te zoeken. De planeet komt vandaag om 23:24 hr in zijn grootste oostelijke elongatie en dat betekent dat deze vandaag het beste te zien is als avondster. Mercurius staat op ongeveer 10° boven de horizon. Gebruik eventueel een verrekijker. (MOP/SN)
25 maart		Eerste ballonvaart in Nederland te Amsterdam in 1784.
26 maart		Als de Maan (98-) opkomt is de conjunctie met Spica (1,0) net voorbij. Tijdens de samenstand staan beiden kort na opkomst 1,0° uiit elkaar. (MOP/SN)
30 maart		Geboortedag van Bernhard Schmidt in 1879; Schmidt was een Duits in astronomische optiek gespecialiseerde opticus. De Schmidtcamera of Schmidt-Cassegrain telescoop is op zijn vindingen gebaseerd.
30 maart		Vroeg in de ochtend staan de Maan (79-) en Antares 5,3° uit elkaar. Tijdens de conjunctie later vanmiddag is er ook een bedekking van Antares te zien. Maar helaas niet bij ons, maar in de Stille Oceaan.. (MOP/SN)
31 maart		Om 2:00 hr vanochtend gaat de klok een uur vooruit (03:00 hr); het begin van de zomertijd. Vanaf hier worden alle tijden gemeld in zomertijd. Een handig ezelsbruggetje voor hen die het niet kunnen onthouden: In het VOORjaar gaat de klok VOORuit.

APRIL 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
1 april		Vanochtend heeft de Maan (56-) een grote liberatie aan de noordwestelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 10° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt de westelijke kust van Oceanus Procellarum van de Maan zichtbaar. Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
6 april		Op Antarctica en de Zuidelijke Indische Oceaan is een bedekking van Saturnus door de Maan te zien. Het is de eerste van 10 bedekkingen die dit jaar ergens op aarde te zien zijn. Van die 10 is er slechts één in ons land zichtbaar op 21 augustus. (NAOJ)
10 april		Vanavond staat de Maan (6+) in samenstand met Jupiter (-2,0) en Uranus (5.8). Uranus moet met behulp van het zoekkaartje gemakkelijk te vinden zijn met een verrekijker. In dezelfde omgeving staat ook komeet 12P/Pons-Brooks (4,6). Ook deze komeet is het beste een verrekijker op te sporen. Hij staat wel vrij laag (10°) aan de horizon, dus een vrije horizon is aan te bevelen. De Maan komt ook in conjunctie met de genoemde hemellichamen, maar die bij ons niet te zien. We moeten het met deze fraaie samenstand doen. (MOP/SN)
11 april		In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (12+). (MOP)
11 april		Vanavond staat de Maan (12+) in de Stier. Wanneer de schemering ver gevorderd is worden Aldebaran (0,8) en de Pleiaden zichtbaar. Rond 22 hr staat de Maan op een afstand van 3,5° van de Pleiaden. Tijdens de conjunctie eerder op de dag was de Maan tot op 0,9° tot deze sterrenhoop genaderd. Een conjunctie van de Maan met Aldebaran volgt in de vroege ochtend van 12 april. Ook dat is bij ons niet zichtbaar. (MOP/SN)
14 april		Vanavond heeft de Maan (31+) een grote liberatie aan de zuid-oostelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 9° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt Mare Australe op de Maan zichtbaar. Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
14 april		Geboortedag van Christiaan Huygens in 1629; Huygens was een vooraan-staande Nederlandse wis-, natuur- en sterrenkundige, uitvinder en schrijver van vroege sciencefiction. Hij was een van de leidende figuren van de zeventiende-eeuwse wetenschap.
15 april		De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag exact gelijk met de standaardtijd, vandaag staat de zon om 13:39 hr in het zuiden. Tot 13 mei komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP)
15 april		De Maan (51+) staat vanavond in samenstand met Castor (1,6) en Pollux (1,2). De conjuncties waren eerder op de dag. (MOP/SN)
18 april		De Maan (78+) staat vanavond in samenstand met Regulus (1,3). De ster staat op 4,1° van de Maan. (MOP/SN)
19 april		Lancering van de Sojoez TMA-4 met aan boord onder andere André Kuipers' eerste ruimtevlucht als tweede Nederlandse astronaut. Hij verbleef ruim een week aan boord van het International Space Station.
21/22/23/24 april		Meteoren van de Lyriden. Van 16 tot 25 april zijn de Lyriden actief. Vannacht zijn tot 15 meteoren per uur te zien. De vrijwel volle tot volle maan stoort behoorlijk. (DP/LPP/RS)
22 april		Geboortedag van Immanuel Kant in 1724; Kant was Duits filosoof en kwam met een verklaring voor het ontstaan van het heelal.
23 april		Rond het moment dat de Maan (99+) vanochtend ondergaat komt deze in conjunctie met Spica (1,0). De afstand tussen de ster en de Maan bedraagt dan slechts 0,4°. (MOP/SN)
27 april		Vandaag is er een samenstand van Maan (84-) met Antares (1,0). In delen van Arabië, de Indische Oceaan, het zuiden van India en het westen van Indonesië wordt Antares door Maan bedekt. (MOP/SN)

MEI 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
2 mei		Geboortedag van Jan Pelleboer in 1924; Pelleboer was Nederlands meteoroloog en s'lands eerste freelance weerman in 1954. Hij verzorgde vanaf 1972 voor verschillende landelijke en regionale omroepen weerpraatjes.
4 mei		Geboortedag van Fritz Adam Hermann von Opel in 1899; Von Opel was een Duits raket pionier. Hij werd vooral bekend om zijn spectaculaire demonstraties met raketaangedreven wagens en dat leverde hem uiteindelijk de bijnaam Raketen-Fritz op.
4 mei		Even voor middernacht (3/4 mei) zijn Maan en Saturnus (1,2) met elkaar in conjunctie. Beiden staan dan nog onder de horizon. Bekijk de samenstand als de Maan (31-) is opgekomen in de vroege ochtend. Maan en Saturnus staan dan 3,2° uit elkaar. (MOP/SN) Op Antarctica is een bedekking van Saturnus door de Maan te zien. (NAOJ)
5/6/7/8 mei		Meteoren van de Eta Aquariden. Van 21 april tot 12 mei zijn de Eta Aquarriden actief. Vannacht zijn tot 30 meteoren per uur te zien. Het rond Nieuwe Maan, dus lekker donker.(DP/LPP/RS)
10 mei		Geboortedag van Augustin Jean Fresnel in 1788; Fresnel was Frans fysicus en name in de optica. Hij bedacht het begrip geolflengte en is onder meer uitvinder van de gelamelleerde voortoren lampen.
10 mei		In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (9+). (MOP)
13 mei		De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag 3m38s voor bij de standaardtijd, vandaag staat de zon pas om 13:36 hr in het zuiden. Vanaf vandaag tot 26 juli komt de zon steeds later in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP)
12/13 mei		Rond middernacht staat de Maan (26+) in samenstand met Pollux (1,2) en Castor (1,6) in de Tweelingen. De Maan staat dan 2,3° verwijderd van Pollux. Ruim een uur later volgt de conjunctie van de Maan met de ster. De conjunctie met Castor vond eerder tijdens daglicht plaats. (MOP/SN)
15 mei		Geboortedag van Pierre Curie in 1867; Curie was Frans natuurkundige. Ontdekte samen met zijn echtgenote Maria Salomea (Marie) Skłodowska-Curie en Antoine Henri Becquerel radioactiviteit.
16 mei		In de late middag van 15 mei staat de Maan in conjunctie met Regulus (1,3). Dit is overdag. Bekijk de samenstand rond 00:30 hr op de 16e. De Maan (54+) staat dan op 2,4° van de ster, 0,5° minder dan tijdens de conjunctie. (MOP/SN)
17 mei		Vandaag is er op Saturnus een overgang van Mars over de zon te zien. (15MC)
20 mei		Maan en Spica staan vanochtend in samenstand op een afstand van 4,7°. Een conjunctie is aanstaande, maar dan is de Maan met ster allang onder gegaan. Tijdens de conjunctie om 11:17 hr staat de Maan op slechts 0,8° van de ster. (MOP/SN)
23 mei		De laatste Volle Maan, vandaag om 13:26 hr, voorafgaande aan het begin van de astronomische zomer staat ook bekend als "Grasmaan".
24 mei		Vanochtend is er een zeer nauwe samenstand van de Maan (100-) met Antares (1,0). De Maan staat vlak voordat zij ondergaat op 0,7° van de ster. Met name in de midden van de Atlantische Oceaan wordt Antares door Maan bedekt. (MOP/SN)
25 mei		Vandaag is er op Jupiter een overgang van Venus over de zon te zien. (15MC)
26 mei		Vanavond heeft de Maan (31+) een grote liberatie aan de noordwestelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 9° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt de westelijke kust van Oceanus Procellarum en de noordpool-regio op de Maan zichtbaar. Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
27 mei		Geboortedag van Francis Beaufort in 1774; Beaufort was Iers admiraal van de Royal Navy en is vooral bekend om zijn windkracht schaal.
29 mei		Geboortedag van Johann Heinrich von Mädler in 1794, Mädler was Duits amateur astronoom en tekenaar van de eerste goede maankaart samen met Wilhelm Wolff Beer en maker van de eerste kaart van Mars.
30 mei		Geboortedag van Aleksej Archipovitsj Leonov in 1934; Leonov was cosmonaut uit de Sovjet Unie en 's werelds eerste ruimtewandelaar tijdens de Voschod 2 vlucht in 1965.
31 mei		In de Zuidelijk deel van Zuid Amerika en de Zuidelijke Atlantsche Oceaan is een bedekking van Saturnus door de Maan te zien. (NAOJ)

JUNI 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
1 juni		Begin van meteorologische zomer. Het omvat de maanden juni, juli en augustus.
3 juni		Als Maan (15+) en Mars (1,0) in de vroege ochtend opkomen, daan staan beiden in samenstand met elkaar. Beiden staan dan 3,0° uit elkaar. De conjunctie vond enkele uren eerder plaats. (MOP/SN)
4 juni		In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (7-). (MOP)
8/9 juni		De Maan (7+) staat in samenstand met Pollux (1,1) en Castor (1,6). De conjuncties volgen als alles ondergegaan is. De Maan staat op 6,2° van Pollux en 6,4° van Castor rond middernacht van 8/9 juni. (MOP/SN)
9 juni		In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (13+). (MOP)
12 juni		De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag exact gelijk met de standaardtijd, vandaag staat de zon om 13:39 hr in het zuiden. Tot 26 juli komt de zon steeds later in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP)
12 juni		De Maan (29+) staat kort na middernacht in samenstand met Regulus (1,3). Beiden staan 4,2° uit elkaar. Een conjunctie volgt als beiden onder zijn gegaan. (MOP/SN)
16 juni		In de avondschemering staat de Maan (75+) in samenstand met Spica (1,0) op 1,5° afstand. De conjunctie vond eerder op de middag plaats. De ster wordt bedekt in de omgeving van de Kaspische Zee. (MOP/SN)
17 juni		De vroegst mogelijke zonsopkomst dit jaar is vandaag om 5:18 hr. Dit loopt niet gelijk op met de langste dag, dit jaar op 21 juni. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De laatst mogelijke zonsondergang valt op 24 juni. (MOP)
18 juni		Geboortedag van William Lassell in 1799; Lassell was Engels amateur astronoom en ontdekte met een zelfgemaakte telescoop verschillende satellieten bij planeten en 600 nevels.
20 juni		Vanochtend heeft de Maan (96+) een grote liberatie aan de noodwestelijke rand. Het beeld van de Maan wordt 8° naar links boven verschoven. Daar is het nog donker. Dit betekent dat we rechts onder minder van het Maanoppervlak kunnen waarnemen. Mare Crisium bevindt zich nu dicht bij de oostelijke maanrand. Ook is de noordpool van de Maan nu goed zichtbaar. (MOP/LPP)
20 juni		Om 21:51 hr begint de astronomische zomer. Vandaag is de langste dag. De zon staat 16h45m boven de horizon. Het kaartje geeft voor vandaag de hoogte van Zon en Maan boven de horizon aan. De compasrichting geeft aan in welke richting de Maan staat. Vergelijk de zonshoogte met het begin van de lente, herfst en winter. Tijden in diagram in UTC. De astronomische zomer duurt 93,65 dg. (LPP)
21/22 juni		De Maan in ruime samenstand met Antares (1,0). Op 21 juni staat de Maan (99+) op 6,2° van aan de rechterzijde van de ster. Op 22 juni staat de Maan (100) links van de ster op 6,9°. Er heeft zich dus een conjunctie plaats gevonden. Bij deze conjunctie wordt Antares ook de de Maan bedekt rond evenaar in het westelijk deel van Stille Oceaan. (MOP/SN)
24 juni		De laatst mogelijke zonsondergang dit jaar is vandaag om 22:04 hr. Dit loopt niet gelijk op met de langste dag, dit jaar op 21 juni. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De vroegst mogelijke zonsopkomst valt op 17 juni. (MOP)
25 juni		Geboortedag van Hermann Julius Oberth in 1894; Oberth was Oostenrijks-Hongaars natuurkundige en wordt als één van grondleggers van de moderne ruimtevaart beschouwd.
26 juni		Geboortedag van William Thomson en baron van Kelvin in 1824; Kelvin was Brits natuurkundige en is vooral bekend om zijn temperaturrschaal Kelvin.
28 juni		Maan (60-) in samenstand met de planeet Saturnus (1,0). Beiden 5,4° uit elkaar. In het Zuidwestelijke deel van Stille Oceaan is een bedekking van Saturnus door de Maan te zien. (MOP/SN/NAOJ)
29 juni		Geboortedag van Angelo Secchi in 1818; Secchi was Italiaans geestelijke en directeur van de sterrenwacht van het Vaticaan. Hij maakte een eerste indeling van sterren volgens hun spectrum en verklaarde dat de zon een gewone ster was.

JULI 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
2 juli		In de vroege ochtend staat de Maan (10-) in samenstand met Mars (1,0). De Maan staat op 6,1° van Mars verwijderd. Links van de Maan zijn ook de Pleiaden zichtbaar. (MOP/SN)
3 juli		In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (10-). (MOP)
5 juli		Vandaag om 06 hr is dit jaar de afstand aarde-zon is het grootst. De aarde staat in zijn aphelium. De afstand tot de zon bedraagt 152,10x106 km. (MOP)
8 juli		In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (8+). (MOP)
9 juli		Vanmiddag staat de Maan in conjunctie met Regulus. Bekijk de samenstand vanavond rond 23:00 hr. De afstand tussen de Maan (15+) en Regulus (1,3) bedraagt dan 3,9°. (MOP/SN)
10 juli		De veranderlijke ster Chi Cygni is omstreeks vandaag gedurende een groot deel van de avond en nacht goed zichtbaar. Normaal is deze ster met een helderheid tot 14,2 met het blote oog niet zichtbaar. Dezer dagen kan de helderheid zijn toegenomen tot 3,3. Chi Cygni is een Mira-ster.
12 juli		Op de 11e in de namiddag staat Jupiter (-2,0) in conjunctie met Aldebaran (0,8). Bekijk de samenstand in de vroege ochtend als beiden opgekomen zijn. (MOP/SN)
14 juli		De Maan (50+) en Spica (1,0) staan vlak voor ondergang met elkaar in samenstand op een afstand van 2.5°. Tijdens de conjunctie wordt de ster door de Maan bedekt in de VS en Mexico. (MOP/SN)
15/16 juli		Mars (0,9) en Uranus (5,8) staan vanochtend op 15 juli met elkaar in conjunctie. Het is dan al licht. Bekijk de samenstand vroeg voor het invallen van de schemering. Beiden staan 0,6° uit elkaar. Ook op de 16e zijn beiden nog in elkaars nabijheid te vinden. Gebruik een verrekijker om ook Uranus op te sporen. Elders in het sterrenbeeld Stier zijn ook de Pleiaden te vinden en de zeer heldere Jupiter (2,0) en Aldebaran (0,8) (MOP/SN)
16 juli		Lancering van de Apollo 11 in 1969; eerste bemande maanlanding.
17 juli		Geboortedag van Georges Henri Joseph Edouard Lemaître in 1894; Lemaître was Belgisch priester en astronoom. Hij ontdekte als eerste het uitdijen van het heelal in 1927, twee jaar eerder dan Edwin Hubble.
17 juli		Eerste sondering per raket in 1929; Deze raket had een barometer, thermo- meter en camera aan boord. Berging van instrumenten per parachute.
17 juli		De Maan (85+) staat in samenstand met Antares (1,0) op een afstand van 1,0° kort voordat ze vanavond ondergaan. De conjunctie vond plaats vlak voordat de schemering begon. Antares wordt door de Maan bedekt in Zuid Afrika. (MOP/SN)
19 juli		Het is druk in de Stier. Jupiter (-2,1) is nog steeds in de buurt van Aldebaran (0,8) te vinden en Mars (0,9) staat vanochtend vlak het invallen van de schemering in conjunctie met de Pleiaden op 5,0° afstand. (MOP/SN)
19/20 juli		Vannacht heeft de bijna volle Maan (97+) een grote liberatie aan de noodwestelijke rand. Het beeld van de Maan wordt 9° naar links boven verschoven. Daar is het nog donker. Dit betekent dat we rechts onder minder van het Maanoppervlak kunnen waarnemen. Mare Crisium bevindt zich nu dicht bij de oostelijke maanrand. Ook is de noordpool van de Maan nu goed zichtbaar. (MOP/LPP)
20 juli		Eerste maanlanding van Apollo 11 en eerste voet op de Maan, gezet door Niel Armstrong in 1969.
22 juli		Geboortejaar van Friedrich Wilhelm Bessel in 1784; Bessel was Duits astronoom, wiskundige, natuurkundige en landmeter. Hij was onder andere directeur van de sterrenwacht in Koningsbergen en verrichte daar 75.000 positie bepalingen van sterren.
25 juli		Bij het opkomen van de Maan (84-) staat deze rond middernacht om 00 hr in samenstand met Saturnus (0,9) op een afstand van 1,2°. Op de Indische Oceaan en in Zuidoost Azië is een bedekking van Saturnus door de Maan te zien (MOP/SN/NAOJ)
25 juli		De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag 6m33s achter bij de standaardtijd, vandaag staat de zon pas om 13:46 hr in het zuiden. Vanaf vandaag tot 2 november komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP)
28 juli		Oprichtingsdatum van de Internationale Astronomische Unie in 1919.
30/31 juli		Het is komende tijd druk in de Stier. Vandaag en morgen zijn in de vroege ochtendstond een paar fraaie samenstanden te zien. Eerst staat de Maan (29-) op 30 juli, kort voordat deze opkomt, in conjunctie met de Pleiaden. De Maan staat omstreeks 03 hr nog op 2,3° van de sterrenhoop. Een dag later om dezelfde tijd staat de Maan (20-) in samenstand met Jupiter (-2.1) op een afstand van 4,9°. In de tussentijd komt de Maan dus ook in conjunctie met Mars, Aldebaran en Jupiter. Geen van allen zichtbaar voor onze horizon. (MOP/SN)

AUGUSTUS 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
4 augustus		Als Mars (0,9) opkomt, dan staat de planeet in samenstand met Aldebaran (0,8). Om 02:44 hr staat Mars 4,9° van de ster. Ook Jupiter (-2.0) is in de nabijheid en Mars vormt samen met Jupiter en Aldebaran een fraaie gelijkbenige driehoek aan het hemelgewelf. Mars staat 5,3° van Jupiter. Jupiter heeft van het trio de grootste helderheid. Een conjunctie van Mars met Aldebaran volgt in de vroege ochtend van 5 augustus. (MOP/SN)
7 augustus		In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (10+). (MOP)
10 augustus		Vanavond staat de Maan (34+) op een afstand van 4,8° van Spica (1,0). Helaas is de conjunctie eerder op de dag niet te zien. Spica stond om 10:23 hr op slechts 0,3° afstand de ster. In het zuiden van Japan, de Filipijnen en Centraal Indonesië wordt Spica door de Maan bedekt. (MOP/SN)
10/11/12/13/14 augustus		Meteoren van de Perseiden: Dit is wellicht de bekendste meteorenzwerm en zichtbaar van 23 juli tot 22 augustus. Het maximum ligt rond 11/14 augustus. Per uur kunnen er dan tot 100 meteoren per uur waargenomen worden. De Maan is over het Eerste Kwatrier heen en gaat steeds meer hinderen. Er zijn nog andere meteoorzwermen actief, maar die zijn veel minder rijk. (DP/LPP/RS)
13 augustus		Geboortedag van Anders Jonas Ångström in 1814; Ångström was Zweeds natuurkundige en een van grondleggers van de spectroscopie. Naar hem is lengte eenheid "ångström" genoemd.
13 augustus		Geboortedag van George Gabriel Stokes in 1819; Stokes was Brits wiskundige en fysicus. Grondlegger van de hydrodynamica, spectraalanalyse en deed metingen aan het gravitatieveld van de aarde en de vorm van onze planeet. Hij verbeterde ook de Campbell–Stokes recorder; een zonneschijn recorder.
15 augustus		Vanavond heeft de Maan (31+) een grote liberatie aan de noord-westelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 10° over de maanrand heen kijken. Maar daar wordt de Maan nog niet door de zon beschenen. Aan de oostelijke zijde van de Maan zien we dan 10° minder van de Maan en staat Mare Crisium nu bijna op de Maanrand. Ook helt de Maan wat voorover, wat betekent dat ook de Noordpool van de Maan goed in beeld komt.Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
21 augustus		Saturnusbedekking: Vanochtend wordt Saturnus (0,7) door de Maan (97-) bedekt. Saturnus verdwijnt in de vroege ochtendschemering achter de Maanrand om 05:29 hr. De wederverschijning is niet waar te nemen, want het daglicht is dan al te sterk. (MOP/SN/NAOJ)
22 augustus		In de nacht van 21 op 22 augustus is er rond 02 hr is er een mooie gelegenheid om de verste planeet in het zonnestelsel met een verrekijker op te zoeken. Dat is Neptunes. De helderheid van Neptunes is vanavond 7,8. Neptunes moet gezocht worden op 0,4° afstand ten noorden van de Maan. De Maan (94-) is nog bijna vol en dus lichtsterk. Een mooie uitdaging om toch de planeet op te sporen. Neptunes staat vannacht op een afstand van 4,3 miljard km tot de aarde. De zoekkaart geeft het beeld van 10*50 verrekijker. (MOP/SSP)
22 augustus		Geboortedag van Samuel Pierpont Langley in 1834; Langley was Amerikaans astronoom en fysicus en hield zich met name bezich met de doorlaatbaarheid van verschillende golflengtes van straling in de atmosfeer. De metingen werden door Svante Arrhenius gebruikt voor berekeningen rond het effect van kooldioxide in de atmosfeer.
26/27/28 augustus		De Maan staat de komende dagen in de Stier en bedekt een deel van de Pleiaden en komt in conjunctie met Aldebaran (0,8), Jupiter (2,3) en Mars (0,8). De conjuncties met de planeten en Aldebaran zijn voor ons niet zichtbaar, we moeten het doen met een reeks samenstanden. Eerst wordt de ster 27 Tauri (3,6) vanochtend door de Maan (53-) bedekt. Om 05:53 hr verdwijnt de ster aan de verlichte zijde van de Maan en deze wordt weer zichtbaar om 06:41 hr aan de donkere zijde. Maar dan is het alweer licht gworden. De ster maakt deel uit van de Pleiaden, een sterrenhoop. Met een kleine telescoop zullen meerdere zwakkere sterren te zien welke vanochtend door de Maan bedekt worden. Daarna volgt op de 27e een samenstand met Aldebaran, bij opkomst is conjunctie net voorbij: de Maan (42-) staat dan wel boven de horizon, maar de ster moet nog opkomen. De Maan staat op 9,4° van de ster. Op de 28e kunnen constateren dat de conjuncties met Jupiter en Mars ook moeten hebben plaatsgeonden. De Maan (32-) is Mars dan alweer voorbij. (MOP/DP/SN)
30 augustus		De Maan (14-) staat vanochtend om 5:20 hr in samenstand met Castor (1,6) en Pollux (1,2) van de Tweelingen. De afstand de Maan tot Pollux bedraagt 2,2° en tot Castor 6,3°. De conjunctie van de Maan met Castor vindt plaats om 1:23 hr en met Pollux om 5:41 hr. (MOP/SN)

SEPTEMBER 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
1 september		Begin van meteorologische herfst. Het omvat de maanden september, oktober en november.
1 september		De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag exact gelijk met de standaardtijd, vandaag staat de zon om 13:39 hr in het zuiden. Tot 3 november komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP)
1 september		De Maan (3-) staat vanochtend in samenstand met Mercurius (0,6). De Maan staat op 5,5° boven Mercurius. Gebruik eventueel een verrekijker, want Mercurius staat laag boven de horizon. Wat later op de ochtend tijdens daglicht volgt een conjunctie.
1 september		In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (3-). (MOP)
5 september		Vandaag is er op Mars een overgang van Mercurius over de zon te zien. (15MC)
5 september		Mercurius (-0.2) staat vanochtend in zijn grootste westelijke elongatie en staat om 6:10 hr op 8° graden hoogte boven de horizon. De zichtbaarheid Mercurius neemt na vandaag snel af, doordat de planeet steeds lager boven de horizon komt te staan. (MOP/SN)
7 september		Geboortedag van James Alfred Van Allen in 1914; Van Allen was Amerikaans natuurkundige en ontdekker van de naar hem genoemde stralingsgordels rond de aarde.
9 september		Als u Mercurius (-0.7) op 5 september niet heeft kunnen vinden, volgt vandaag een nieuwe gelegenheid als de planeet in conjunctie komt met Regulus (1.3). De conjunctie vindt plaats kort voor opkomst van beiden, maar staan dan nog steeds op 0,4° uit elkaar. Beiden staan op ongeveer 6° boven de horizon rond 6 hr. Mercurius is de helderste van de twee. (MOP/SN)
10 september		Vanmiddag staat de Maan in conjunctie met Antares (1.0) op slechts 0.7° afstand. Helaas, het is overdag. Rest de troost om de samenstand om 21 hr te bekijken kort voordat beiden onder gaan. De Maan (46+) staat dan op 3,4° van de ster. (MOP/SN)
10 september		Vanavond heeft de Maan (66+) een grote liberatie aan de noord-westelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 10° over de maanrand heen kijken. Maar daar wordt de Maan nog niet door de zon beschenen. Aan de oostelijke zijde van de Maan zien we dan 10° minder van de Maan en staat Mare Crisium nu bijna op de Maanrand. Ook helt de Maan wat voorover, wat betekent dat ook de Noordpool van de Maan goed in beeld komt. Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
12 september		Luna 2 (USSR) landde in 1959 als eerste ruimtetoestel op de maan.
14 september		Geboortedag van Friedrich Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt in 1769; Humboldt was een Pruisische natuurvorser en ontdekkingsreiziger en gaf een uitvoerige beschrijving van het fysische heelal.
17 september		Tijdens een conjunctie van de Maan midden op dag met Saturnus staan beiden op slechts 0.7° uit elkaar. Wij moeten het doen met een samenstand in de vroege ochtend van vandaag. Rond 5 hr staan Maan (98+) en Saturnus (0.6) 5.4° uit elkaar. (MOP/SN)
18 september		Geboortedag van Jean Bernard Léon Foucault in 1819; Foucault was Frans arts en natuurkundige en is bekend van de Foucaultproef om de asdraaiing van de aan te tonen. Deed verder onder andere metingen aan de lichtsnelheid en verklaarde het principe van de gyroscoop.
18 september		Gedeeltelijke maansverduistering. Na middernacht (17/18) is er een gedeeltelijke maansverduistering te zien. Om 04:14 hr treedt de Maan in slagschuduw van de aarde. Om 04:44 is de verduistering maximaal en om 05:14 hr gaat de Maan uit de slagschaduw. Het is een kleine gedeeltelijke maansverduistering. (LPP)
19 september		Geboortedag van Jean-Baptiste Joseph Delambre in 1749; Delambre was Frans astronoom en wiskundige en heeft lengte van de meter bepaald.
22 september		Om 14:43 hr begint de astronomische herfst. Vandaag staat de zon precies boven de evenaar en duren dag en nacht even lang. Het kaartje geeft voor vandaag de hoogte van Zon en Maan boven de horizon aan. De compasrichting geeft aan in welke richting de Maan staat. Vergelijk de zonshoogte met het begin van de lente, zomer en winter. Tijden in diagram in UTC. De astronomische herfst duurt 89,85 dg. (LPP)
22/23 september		De Maan (77-) staat vanochtend nabij de Pleiaden op een afstand van 3,9° en op de 23e in een wijde samenstand met Aldebaran. De Maan (67-) staat dan op 9.8° van de ster. De conjuncties zijn niet zichtbaar in onze omgeving. (MOP/SN)
23 september		Om 00:17 hr staat de Maan (69-) in conjunctie met Jupiter op een afstand van 5,1°. (MOP/SN)
25 september		Geboortedag van Ole Christensen Rømer in 1644; Rømer was Deens astronoom en bepaalde als eerste de lichtsnelheid door middel van verduisteringen van de Jupitermanen.
26 september		Geboortedag van Christopher Hansteen in 1784; Hansteen was Noors geoloog, astronoom en natuurkundige. Hij ontdekte de ligging van magnetische noordpool.
26 september		Na de middernacht van 25 op 26 september staat de Maan (38-) in de Tweelingen. Later vannacht volgt een conjunctie met Castor (1.6) en overdag met Pollux (1.2). De conjunctie met Mars heeft al plaatsgevonden en Mars (0.5) staat op ruim 7° van de Maan. (MOP/SN)
27 september		Geboortedag van Benjamin Apthorp Gould in 1824; Gould was Amerikaans astronoom en carteerde de zuidelijke sterrenhemel in Corboda (Argentinië).
30 september		Demonstratievlucht met raketvliegtuig door Fritz von Opel in 1929; Von Opel vliegt met het toestel 153 km/hr in 75 sec. en legt daarbij 1.525 m af.

OKTOBER 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
5 oktober		Geboortedag van William Scoresby in 1789; Scoresby was een Brits Noordpool onderzoeker.
6 oktober		Geboortedag van Martin Behaim (ook wel Behem) in 1459; Behaim was Duits zeeman en catrograaf. Hij maakte in 1492 de eerste globe van de aarde (nog zonder de Amerika's).
7 oktober		Luna 3 (USSR) maakte in 1959 als eerste foto's van de achterzijde van de maan.
10 oktober		Geboortedag van Fridtjof Wedel-Jarlsberg Nansen in 1861; Nansen was een Noors Noordpool onderzoeker.
10 oktober		Vanavond heeft de Maan (50+) een grote liberatie aan de noord-westelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 10° over de maanrand heen kijken. Maar daar wordt de Maan nog niet door de zon beschenen. Aan de oostelijke zijde van de Maan zien we dan 10° minder van de Maan en staat Mare Crisium nu bijna op de Maanrand. Ook helt de Maan wat voorover, wat betekent dat ook de Noordpool van de Maan goed in beeld komt. Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
12 t/m 31 oktober		Vanavond wordt laag boven de westelijke horizon een heldere komeet zichtbaar. De komeet schijnt met gemak voor het blote oog zichtbaar te worden. De komeet C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS) bereikt vandaag een verwachte grootte van 0,8, maar neemt vrij snel in helderheid af en is aan het einde van maand in een stedelijke omgeving alleen nog goed met een verrekijker te zien als de grootte is afgenomen tot 4,6. (MOP/SN)
14 oktober		Vanavond om 19:15 hr staat de Maan (89+) in conjunctie met Saturnus (0,7). Een uurtje later is de afstand tussen beiden met 0,9° het kleinst In het Zuidoosten van de Atlantische Oceaan is een bedekking van Saturnus door de Maan te zien (MOP/SN/NAOJ)
15 oktober		Geboortedag van Asaph Hall in 1829; Hall was Amerikaans astronoom en ontdekker van de Marsmaantjes Phobos en Deimos in 1877.
15 oktober		Première van Frau im Mond in 1902; Tijdens de première van deze science fiction film over een maanreis zou in opdracht van de filmstudio door Hermann Oberth (Duits raketgeleerde) een raket met vloeibare brandstof gelanceerd moeten worden. Deze opzet mislukt, raket explodeerd.
17 oktober		De eerste Volle Maan, vandaag om 13:26 hr, na het begin van de astronomische herfst wordt ook wel "oogstmaan" genoemd.
19/20 oktober		Vanavond staat de Maan (92-) om 20:56 hr tijdens de conjunctie met de Pleiaden op een afstand van slechts 0,8°. De Maan trekt langzaam de Pleiaden voorbij. Een dag later is er een ruime samenstand van Maan (85-) met Jupiter (-2,6). Beiden staan vanavond 7,8° uit elkaar. In de tussentijd heeft er ook een conjunctie plaatsgevonden met Aldebaran. Dit kunnen afleiden doordat de Maan de ster is gepasseerd. (MOP/SN)
20/21/22/23 oktober		Meteoren van de Orioniden: Van 15 tot 29 oktober zijn de Orioniden actief. Vannacht kunnen tot 20 meteoren per uur waargenomen worden. De krinpende Maan is nog wel hinderlijk. Ook de meteor zwermen van de Tauriden zijn actief. (DP/LPP/RS)
22 oktober		Vanochtend heeft de Maan (66+) een grote liberatie aan de zuidoostelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 10° over de maanrand heen kijken. Maar daar wordt de Maan nog niet door de zon beschenen. Aan de noordwestelijke zijde kunnen we minder van het maanoppervlak zien en de oever van Oceanus Procellarum verdwijnt deels achter de horizon van de Maan. Ook helt de Maan wat achterover, wat betekent dat ook de Zuidpool van de Maan goed in beeld komt. Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
24 oktober		Bij opkomst van Maan (54-) in de nacht van 23 op 24 oktober staat deze in samenstand met Castor (1,6), Pollux (1,2) en Mars (0,2). De rode Mars is beduidend helderder dan de twee sterren. De conjuncties vonden eerder plaats onder onze horizon. (MOP/SN)
25 oktober		Geboortedag van Samuel Heinrich Schwabe in 1789; Schwabe was Duits astronoom en ontdekker van de 11-jarige zonnevlekken cyclus.
26/27 oktober		Nacht van de nacht. Bij de Nacht van de nacht draait het om duisternis en worden er in het gehele land activiteiten georganiseerd rondom dit thema. In Maarssen wordt een nachtwandeling gehouden waarbij onder meer ook naar de sterren gekeken kan worden. Nadere bijzonderheden volgen volgen op de site van het IVN.
27 oktober		Einde van de zomertijd. Om 03:00 hr gaat de klok een uur achteruit (02:00 hr); het begin van de wintertijd. Vanaf hier worden alle tijden gemeld in winterttijd.
27 oktober		Nu u vannacht om 3 hr toch de wekker zet om de klok een uurtje vooruit te zetten kunt gelijk kijken naar een samenstand van de Maan (25-) met Regulus (1,3). Als de Maan opkomt staat deze 5,8° verwijderd van de ster. (MOP/SN)
30 oktober		In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (5-). (MOP)

NOVEMBER 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
2 november		De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag 16m29s voor bij de standaardtijd, vandaag staat de zon pas om 12:23 hr in het zuiden. Vanaf vandaag tot 11 februari volgend jaar komt de zon steeds later in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP)
5 november		Vanmiddag staat de Maan in conjunctie met Venus, maar dat is overdag. Bekijk de samenstand vanavond. De Maan (16+) staat in de avond op 8,5° afstand van Venus (-4,0). (MOP/SN)
6 november		Vanavond heeft de Maan (25+) een grote liberatie aan de noodwestelijke rand. Het beeld van de Maan wordt 9° naar links boven verschoven. Daar is het nog donker. Dit betekent dat we rechts onder minder van het Maanoppervlak kunnen waarnemen. Mare Crisium bevindt zich nu dicht bij de oostelijke maanrand. (MOP/LPP)
8 november		Geboortedag van Johann Karl Friedrich Zöllner in 1834; Zöllner was Duits astrofysicus en stond aan de basis van de astrometrie; was uitvinder van de astrofotometer.
11 november		Nadat de Maan is ondergegaan wordt de planeet Saturnus een paar uur later door de Maan bedekt. Deze bedekking is te volgen in het midden van de Stille Oceaan. Wij moeten het doen met een nauwe samenstand vlak voordat beiden ondergaan. Dan staat de Maan (69+) op 0,4° van Saturnus (0,9). (MOP/NSNAOJ)
12 november		De Maan (80+) staat vannacht op 1,4° van Neptunus (7,8). Met een verrekijker is Neptunus nabij de Maan op te sporen. De zoekkaart geeft het beeld voor een 10*50 verrekijker. (MOP/SSP)
16 november		De Maan (99-) staat vanochtend in samenstand met de Pleiaden op een afstand van 1,7°. De conjunctie volgt later als het licht geworden is en beiden onder gegaan zijn. (MOP/SN)
16 november		Wie vanavond met de verrekijker naar Venus (-4.1) kijkt, zal links boven de planeet een sterretje ontdekken. Het lijkt dan net als Venus ook een maan heeft. Deze ster is lambda Sagittari (2,8). Venus en ster staan op slechts een 0,5° afstand van elkaar. De zoekkaart geeft het beeld van een 10*50 verrekijker (MOP/SSP)
16/17/18/19 november		Meteoren van de Leoniden: Van 13 tot 20 november zijn de Leoniden actief. Een rijke meteorenzwerm, maar met sterk wisselende intensiteiten. Met geluk kunnen vannacht tot 10 meteoren per uur waargenomen worden. De zwerm is het meest actief in de tweede helft van de nacht. Soms valt er echter ook een ware 'sterrenregen'. De krimpende Maan, net na Volle Maan, is hinderlijk. (DP/LPP/RS)
17 november		Vandaag is er op Uranus een Aarde-overgang over de zon te zien. Het is de eerste overgang in een reeks van 9 welke plaatsvinden tussen 17 november 2024 en 21 december 2032. Na de laatste Aarde-overgang in deze reeks moet er tot 19 mei 2065 worden gewacht voordat de volgende reeks Aarde-overgangen op Uranus begint. (15 MC)
17 november		De Maan (95-) staat vanavond in samenstand met Jupiter (-2,8) op 5,4° afstand. De conjunctie vond overdag plaats. (MOP/SN)
20 november		Geboortedag van Edwin Powell Hubble in 1889; Hubble was Amerikaans astronoom en is bekend van zijn theorie van het uitdijend heelal in 1929, onafhankelijk en onwetend van George Lemaître in 1927. Naar hem is ook de Hubble Space Telescope genoemd.
20 november		Vanochtend heeft de Maan (79-) een grote liberatie aan de zuidoostelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 10° over de maanrand heen kijken. Maar daar wordt de Maan nog niet door de zon beschenen. Aan de noordwestelijke zijde kunnen we minder van het maanoppervlak zien en de oever van Oceanus Procellarum verdwijnt deels achter de horizon van de Maan. Ook helt de Maan wat achterover, wat betekent dat ook de Zuidpool van de Maan goed in beeld komt. Gebruik een telescoop. (MOP/LPP)
20 november		De Maan (79-) staat vannacht na middernacht (19/20) in samenstand met Castor (1,6) en Pollux (1,2). De conjuncties waren niet zichtbaar. (MOP/SN)
20 november		Maan (71-) en Mars (-0,3) staan op 21:08 ht met elkaar in conjunctie. Beiden staan 1,8° uit elkaar. Bekijk de samenstand na 22 hr, dan staat ook de sterrenhoop Preasepe in de nabijheid.(MOP/SN)
20 november/17 december		Mars staat de komende tijd in de nabijheid van de sterrenhoop Preasepe. Het zoekkaartje geeft de positie van Mars aan bij Preasepe tot 17 december. De afstand wordt tot 2 december steeds kleiner en neemt daarna weer toe. (MOP/SN)
21 november		Geboortedag van François Marie Arouet (beter bekend als Voltaire) in 1694; Arouet was een Frans schrijver en filosoof en schreef in zijn Micromégas over een ontmoeting tussen een reus van Sirius en een bewoner van Saturnus.
23 november		Kort voordat de Maan opkomt staat deze in conjunctie met Regulus. Bekijk de samenstand na middernacht (22/23) als beiden opgekomen zijn. De Maan (51-) staat nog op 2,3° van Regulus (1,3) (MOP/SN)
27 november		De Maan komt vanmiddag in conjunctie met Spica. Bekijk de samenstand vanochtend voordat de zon opkomt. Dan staat de Maan (14-) 2,1° verwijderd van Spica (1,0). (MOP/SN)
28 november		In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (8-). (MOP)

DECEMBER 2024		Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart
1 december		Begin van meteorologische winter. Het omvat de maanden december, januari en februari.
2 december		Vanavond is Mars (-0,3) de sterrenhoop Preasepe tot op 1,8° genaderd. De afstand wordt na vandaag weer groter. (Zie ook de zoekkaart op 20 nov) (MOP/SN)
3 december		In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (6+). (MOP)
4 december		Voordat de Maan (12+) ondergaat staat deze vanavond in samenstand met Venus (-4.2) op een afstand van 4,7°. De conjunctie vond eerder midden op de dag plaats. (MOP/SN)
8 december		Samenstand van Saturnus (1,0) en de Maan (51+) vanavond in de avondschemering. De Maan staat op 4,2° afstand. Tijdens de conjunctie eerder op de dag werd Saturnus door de Maan bedekt in het noordwesten van de Stille Oceaan en delen van Japan. (MOP/SN/NOAJ)
12 december		De vroegst mogelijke zonsondergang dit jaar is vandaag om 16:27 hr. Dit loopt niet gelijk op met de kortste dag, dit jaar op 21 december. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De vroegst mogelijke zonsopkomst valt op 30 december. (MOP)
13/14 december		Vanavond staat de Maan (96+) op 0,7° van de Pleiaden. De conjunctie is om 17:09 hr. Overdag op de 14e passeert de Maan Aldebaran (0,8) op 9,2°, maar die conjunctie of samenstand is bij ons niet waar te nemen. We kunnen in de avonduren concluderen dat die conjunctie heeft plaats gevonden, want de Maan is Aldebaran voorbij en bij Jupiter (-2,8) aangekomen. De conjunctie tussen de Maan en Jupiter is om 19:47. De Maan staat dan op 4,8° van de planeet. (MOP/SN)
12/13/14/15 december		Meteoren van de Geminiden: Van 6 tot 19 december zijn de meteoren van de Geminidenzwerm actief. Vannacht kunnen tot 120 meteoren per uur waargenomen worden. Er is nog een andere meteorenzwerm actief, de Coma Beriniciden, maar hiervan zijn er hooguit 5 per uur van te zien. De Maan is op weg naar vol en hinderlijk.(DP/LPP/RS)
17 december		De Maan (95-) staat vanochtend in samenstand met Castor (1,6) en Pollux (1,2). De conjuncties vinden later in de ochtend plaats, maar dan is het licht en zijn ze ook onder gegaan. Tijdens de samenstand staat de Maan 4,1° verwijderd van Pollux en is afstand tot Castor 6,1°
18 december		Marsbedekking. Mars (-0,9) wordt vanochtend overdag door de Maan (89-) bedekt. De bedekking begint om 10:24 hr. Met een kleine telescoop kan Mars bij een heldere lucht met gemak gevonden worden nabij de Maan even voordat de bedekking gaat beginnen. Bij hele heldere lucht gaat het misschien ook lukken met een verrekijker, maar dat blijft een uitdaging. Bij aanvang van de bedekking staat de Maan op 8,6° boven de horizon. De uittrede is niet te zien, want dan is Maan reeds ondergegaan. Heeft u geen beschikking over een kleine telescoop of verrekijker, bekijk dan vooral ook even de samenstand tussen Mars en de Maan in de ochtend. De Maan staat dan nog 1,6° van Mars af.
20 december		Tijdens een conjunctie van de Maan (75-) met Regulus (1,3) om 7:21 hr staan beiden vanochtend 1,7° uit elkaar. (MOP/SN)
21 december		Begin van de astronomische winter om 11:20 hr. De dagen beginnen weer te lengen. De zon staat vandaag slechts 7h 45m boven de horizon. Het kaartje geeft voor vandaag de hoogte van Zon en Maan boven de horizon aan. De compasrichting geeft aan in welke richting de Maan staat. Vergelijk de zonshoogte met het begin van de lente, zomer en herfst. Tijden in diagram in UTC. De astronomische winter loopt tot in maart 2024 en duurt 88,98 dg. (LPP)
25 december		De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag exact gelijk met de standaardtijd, vandaag staat de zon om 13:39 hr in het zuiden. Tot 11 februari volgend jaar komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP)
25 december		Bij opkomst van de Maan (30-) staat deze in samenstand met Spica (1,0) op een afstand van 4,2°. In het westelijk deel van de Stille Oceaan en het zuiden van Japan wordt Spica door de Maan bedekt. (MOP/SN)
25 december		Mercurius (-0,3) staat in zijn grootste westelijke elongatie en is vanochtend goed op te sporen. Mercurius staat vandaag om 8 hr op 7,3° hoogte en dat wordt de komende dagen snel minder. Nabij Mercurius staat ook Antares (1,0) De ster staat dichter bij de horizon en is ook minder helder. (MOP/SN)
28 december		In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (8-). (MOP)
30 december		De laatst mogelijke zonsopkomst dit jaar is vandaag om 8:48 hr. Dit loopt niet gelijk op met de korste dag, dit jaar op 21 december. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De vroegst mogelijke zonsondergang valt op 12 december. (MOP)
31 december		Geboortedag van George Willis Ritchey in 1864; Ritchey was Amerikaans opticien en ontwierp samen met Henri Chrétien een telescooptype: De Ritchey-Chétien telescoop.

Bronnen:

Software Android:
Mobile Observatory Pro (MOP)
Night Sky Tools (NST)
SkySafari Pro (SSP)

Software Windows:
Alcyone Astronomical Tables (AAT) - W-10
Alcyone Ephemeris (AE) - W-2000
Alcyone Eclips Calculator (AEC) - W-XP
Astronomy Lab for Windows (ALW) W-2000
Dance of the Planets (DP) - DOS 6.1/WfW-3.11
JupiterSat Pro (JSP) - W-10
Lunar Phase Pro (LPP) - W-10
MegaStar (MS) - W-10
Planet's Visibility (PV) - W-2000
RedShift (RS) - W-XP
Starry Night (SN) - W-10
Stellarium (St) - W-10

NB: Sommige oudere programma's draaien alleen op oude besturingssystemen en zijn doorgaans niet langer beschikbaar op internet. Dit betreffen alle programma's ontworpen voor DOS 6.1/WfW-3.11 t/m W-XP. Wij gebruiken deze programma's omdat er vaak geen goede alternatieven voor handen zijn.

Internet:
15 Millennium Cataloque (15MC) (Niet langer beschikbaar op internet; site opgeheven)
National Astronomical Observatory of Japan (NAOJ)

.