DIGITALE BIBLIOTHEEK

CELLARIUS - HARMONIA MACROCOSMICA

Titel: Harmonia macrocosmica
Auteur: Cellarius, Andreas
Jaar: 1661/1708

Harmonia macrocosmica (1661) / (343 Mb); Ruprecht-Karls-Universität (Duitsland)

Harmonia macrocosmica (Platen) / (1661); Universiteit Utrecht (Nederland).

Harmonia macrocosmica (Platen) / (1708); University of Michigan (USA).

De reproducties op deze pagina zijn geplaatst onder licentie. Bekijk de eventuele Creative Commons gebruiksvoorwaarden op de site van de rechthebbende.

 

---

Over Andreas Cellarius is niet zo heel veel bekend, maar een studie van Rob van Gent heeft toch een enige bijzonderheden opgeleverd. Cellarius was geboren omstreeks 1596 te Neuhausen (D) nabij Worms en is in 1665 te Hoorn (NL) overleden. Na zijn studie kwam hij in Nederland terecht als rector van de Latijnse school in Amsterdam. Daarna was Cellarius ook nog rector van Latijnse scholen in Den Haag en Hoorn.

Zijn meest bekende werk is de Harmonia macrocosmica; een kosmologische wereldbeschrijving in ruim 400 pagina's in groot folio formaat met 29 prachtige gravures. Ondanks het feit dat het werk ruim verspreid is geweest, schijnt het geen grote invloed gehad te hebben, het is nauwelijks geciteerd. Zo wijst een geïrriteerde Christiaan Huygens ook op meerdere wetenschappelijke fouten in de Harmonia macrocosmica.
Ondanks de tekortkomingen is de Harmonia macrocosmica toch een fraai staaltje graveerkunst. Oorpronkelijk lag het in de bedoeling dat het een tweedelig werk zou worden, maar het tweede deel is nooit verschenen. Wel vescheen in 1708 een tweede druk van de platen bij Gerrit Valk (zonder tekst), nadat deze in handen gekomen waren van de cartografen Gerard Valk en Petrus Schenk uit Amsterdam. Deze tweede druk is sober en soms ook slordig ingekleurd.

De atlas Harmonia macrocosmica begint met het verklaren van de verschillende wereldstelsels. Aan bod komen de stelsels van Claudius Ptolemaeus, Nicolaus Copernicus, Johannes Kepler, Romeins wereldstelsel uit de 5e eeuw, diverse verklaringen schijnbare bewegingen van planeten en het ontstaan van maanstanden volgens Johannes Hevelius. De sterrenkaarten tonen de traditionele sterrenbeelden per halfrond of hemisfeer en er zijn ook kaarten van de gekerstende sterrenbeelden naar idee van Julius Schiller uit 1627.
Cellarius voegde op zijn kaarten alle sterrenbeelden toe van Petrus Plancius uit 1612 toe, maar weer niet de sterrenbeelden van o.a. Isaak Habrecht.

KAARTEN

Klik op de afbeelding naar keuze voor een groter formaat.

Verklaring	Editie 1661	Editie 1708
Voorstelling van het wereldstelsel volgens Claudius Ptolemaeus in het platte vlak. In het wereldstelsel van Ptolemaeus staat de aarde centraal in het heelal en draaien alle hemellichamen rond de aarde.	01	01
Voorstelling van het wereldstelsel volgens Claudius Ptolemaeus in ruimtelijk beeld.	02	02
Voorstelling van het wereldstelsel volgens Claudius Ptolemaeus in verschillende sferen.	03	03
Voorstelling van het wereldstelsel volgens Nicolaus Copernicus in het platte vlak. In het wereldbeeld van Copernicus staat de zon centraal in het heelal en draaien alle planeten rond de zon.	04	04
Voorstelling van het wereldstelsel volgens Nicolaus Copernicus in ruimtelijk beeld.	05	05
Voorstelling van het wereldstelsel volgens Johannes Kepler in het platte vlak. In het wereldbeeld van Kepler staat de aarde centraal in het heelal en draaien alle planeten rond de zon, welke zelf weer rond de aarde draait.	06	06
Voorstelling van het wereldstelsel volgens Johannes Kepler in ruimtelijk beeld.	07	07
Voorstelling van een Laat Romeins wereldstelsel waarbij de de aarde centraal in het zonnestelstelsel staat. Zon, Mars, Jupiter en Saturnus draaien rond de aarde en Mercurius en Venus draaien rond de zon. De auteur van dit wereldstelsel is niet Aratus; maar wordt o.m. verdedigd door Martianus Capella (5e eeuw).	08	08
Voorstelling van het wereldstelsel volgens Tycho Brahe, waarin de schijnbare beweging van planeten verklaard wordt.	09	09
Onderlinge absolute diameters in diameters ten opzichte van de aarde en in geografische mijlen van zon, maan, aarde en vaste sterren naar het wereldstelsel van Ptolemaeus.	10	10
Sfeer met in het cetrum de aarde. Op de sfeer staat de dierenriem en verder zijn de poolcircels, keerkringen, evenaar en lengtegraden weergegeven voor 45°(NB/ZB).	11	11
Uitleg van de stereografische projectie.	12	12
Oostelijke hemisfeer van de aarde met aangegeven de klimaatzones.	13	13
Schema waarin de beweging van de planeten volgens Ptolemaeus wordt uigelegd.	14	14
Schema waarin verschillende astrologische begrippen worden verklaard in relatie met de dierenriem met daarbij de vier elementen volgens Aristoteles; aarde. water, lucht en vuur.	15	15
Schema waarin de schijnbare beweging van zon om de aarde wordt verklaard volgens Ptolemaeus.	16	16
Schema waarin de schijnbare beweging van de zon om de aarde, t.o.v. de aardas wordt verklaard.	17	17
Schema van de beweging van de maan om de aarde volgens Ptolemaeus.	18	18
Schema ter verklaring van de schijngestalten van de maan volgens Johannes Hevelius.	19	19
Schema ter verklaring van schijnbare beweging van de buitenplaneten: Mars, Jupiter en Saturnus.	20	20
Schema ter verklaring van schijnbare beweging van de binnenplaneten: Venus en Mercurius.	21	21
Kaart van Christelijke sterrenbeelden volgens Julius Schiller in het voorjaar.	22	22
Kaart van Christelijke sterrenbeelden volgens Julius Schiller in het najaar.	23	23
Kaart van de noordelijke sterrenhemel met tradionele sterrenbeelden en moderne toevoegingen.	24	24
De sterrenbeelden van het noordelijk halfrond op een doorzichtige hemisfeer met in het midden de aarde.	25	25
De sterrenbeelden van het noordelijk halfrond samengevoegd met de aarde.	26	26
Kaart van de zuidelijke sterrenhemel met tradionele sterrenbeelden en moderne toevoegingen.	27	27
De sterrenbeelden van het zuidelijk halfrond op een doorzichtige hemisfeer met in het midden de aarde.	28	28
De sterrenbeelden van het zuidelijk halfrond samengevoegd met de aarde.	29	29