DIGITALE BIBLIOTHEEK

FLAMSTEED - HISTORIA COELESTIS BRITANNICA / ATLAS COELESTIS

Titel: Historia coelestis Britannica / Atlas coelestis.
Auteur: Flamsteed, John
Uitgever / Plaats van uitgave / Jaar: Meere / London / 1725 (Historia)
Plaats van uitgave / Jaar: London / 1729 (Atlas)

Historia coelestis Britannica, vol. 1 (176 Mb); via Bayerischen Staatsbibliothek (Duitsland).

Historia coelestis Britannica, vol. 2 (255 Mb); via Bayerischen Staatsbibliothek (Duitsland).

Historia coelestis Britannica, vol. 3 (197 Mb); via Bayerischen Staatsbibliothek (Duitsland).

Atlas coelestis (11,1 Mb); via Internet Archive (USA).

Zie ook: Flamsteed 1680

De reproducties op deze pagina zijn geplaatst onder licentie. Bekijk de eventuele Creative Commons gebruiksvoorwaarden op de site van de rechthebbende.

 

---

Gedurende de laatste periode van Flamsteed's leven was er een controverse over de publicatie van zijn uitstekende stellaire observaties. Hij wilde deze waarnemingen publiceren zodra al het voorbereidende werk en nacalculaties voltooid waren. Echter vele astronomen, waaronder Isaac Newton en Edmond Halley, hadden deze opgemeten sterrenposities dringend nodig voor hun eigen werk. Niemand minder dan Newton trok de kar om de catalogus snel door Halley uit te laten geven. De kosten werden vergoed door Prins George van Denemarken. Noch de dood van de prins in 1708, noch de bezwaren van Flamsteed vanwege de onvolledige verwerking van de data, werd de catalogus toch in 1712 door Halley uitgegeven in een oplage van 400 exemplaren. Flamsteed is er later in geslaagd om 300 van de 400 exemplaren op te kopen en te verbranden. Zijn eigen sterren catalogus, Historia coelestis Britannica is na zijn dood in 1719 door zijn vrouw in 1725 alsnog uitgegeven in het derde deel. De catalogus bevat 2935 sterren. Dat inclusief alle duplicaten en mismetingen van sterren die niet bestaan. De Historia coelestis Britannica was tot dan toe evenwel de meest nauwkeurige sterren catalogus die beschikbaar was. De overige delen bevatten voornamelijk alle ruwe waarnemingen van Flamsteed.
De nummering volgens Flamsteed is onafhankelijk van de magnitude van de sterren. Binnen het sterrenbeeld lopen de nummers op bij het oplopen van het co-ordinaatsysteem aan de sterrenhemel, dit geval de rechte klimming. De nummers zijn echter niet door Flamsteed zelf aangebracht, maar door Jérôme de Lalande. Hij publiceerde in 1783 in de Éphémérides des mouvemens célestes een bewerkte versie van Flamsteed's catalogus. Daarin worden de sterren voor het eerst genummerd op de volgorde van de oorspronkelijke lijst.
Voor de zuidelijke sterrenbeelden is de nummering uitgebreid door Nicolas-Louis de Lacaille in het midden van de 18e eeuw. Het zou echter tot 1877 duren eer er goede aanvullende zuidelijke tegenhanger voor de atlas van Flamsteed kwam. In dat jaar kwam de Uranographia Argentina van Benjamin Apthorp Gould uit en een paar jaar later, in 1879, de bijhorende catalogus.
Ook Johann Elert Bode heeft in 1776 in de Sammlung astronomischer Tafeln, I. Band de catalogus van Flamsteed uit de Historia coelestis Britannica overgenomen en naar ook believen uitgebreid. Doch deze versie heeft het in de astronomische wereld niet gehaald.

De bijbehorende Altas coelestis werd in 1729 uitgegeven en bestond uit 27 kaarten en behoort tot de zogenaamde "grote vijf'. In 1776 verscheen een Franstalige herdruk door Jean Nicolas Fortin onder de titel Atlas céleste de Flamstéed, met nieuwe gravures. Op basis van deze Franse editie publiceerde Bode in 1782 een Duitse versie onder de titel: Vorstellung der Gestirne auf XXXIV Kupfertafeln; nach der Pariser Ausgabe des Flamsteadschen Himmelsatlas. Van de derde editie (de tweede Franse druk) kwam in 1804 een Portugese versie uit: Atlas celeste arranjado por Flamsteed.

"Ster 34 Tauri" in de door De Lalande in 1783 bewerkte catalogus van Flamsteed.

Een van de bekendste fouten in Historia Coelestis Britannica en Atlas Coelestis is de opmeting van een ster in het sterrenbeeld Taurus (Stier). Deze ster kreeg het nummer 34 Tauri in de lijst van De Lalande. Dit is namelijk geen ster, maar een vroege waarneming van de planeet Uranus, reeds gedaan in 1690. Hoewel de planeet als ster later nog verschillende keren door andere astronomen is waargenomen, was het William Herschell die de planeet in 1781 als zodanig ontdekt heeft.

Uranus als ster geplot in Atlas Coelestis (kaart 2), 1729. Inzet: detail van het kader, de "ster" is
omcirceld.

KAARTEN

Klik op de afbeelding naar keuze voor een groter formaat.

	Standaard editie	Kleuren editie versie 1	Kleuren editie versie 2
01
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27