DIGITALE BIBLIOTHEEK
HYPPARCHUS - FARNESE ATLAS
Farnese atlas (kaartreproductie uit 1739); via ETH-Bibliothek
De reproducties op deze pagina zijn geplaatst onder licentie. Bekijk de eventuele Creative Commons gebruiksvoorwaarden op de site van de rechthebbende.
De Griek Hypparchus leefde in de tweede eeuw v.Chr. en wordt vaak gezien als de eerste echte astronoom. Helaas is zijn belangrijkste werk, de sterrencatalogus, verloren gegaan. Echter recente onderzoeken van o.a. Dr. B.E. Schaefer uit 2005 laten zien dat de beroemde Farnese Atlas, die in Napels opgesteld staat, mogelijk is gebasseerd op de sterrencatalogus van Hypparchus.
De Farnese atlas is een standbeeld welke Atlas toont die door Zeus veroordeeld was om de last van de hemelse sfeer met zich mee te dragen. De bol die de hemelse sfeer verbeeldt is 65 cm in doorsnede
en omstreeks 150 n.Chr. gemaakt als kopie van een ouder Grieks voorbeeld. Dit Griekse exemplaar is verloren gegaan. De naam Farnese is afkomstig van de Italiaanse kardinaal A. Farnese die het beeld in de 16e eeuw aan zijn kunstverzameling toevoegde.
De globe laat de posities zien van de sterrenbeelden zoals die in de oudheid bekend waren. Daarnaast zijn er diverse circels aangebracht welke de plaats van evenaar, keerkringen, ecliptica en beide poolcircels aangeven. Het is daarmee de oudste verbeelding van de sterrenhemel, maar gehouwen uit marmer.
Lange tijd werd verondersteld dat de globe gebasseerd was op de Almagest van Ptolemaeus, of van Aratus; auteur van Phainomena, maar Schaefer (2005) komt tot andere conclusies. Gebasseerd op de veranderingen van de aardas door presessie is eenvoudig terug te rekenen wanneer de circels en enkele sterren samenvallen voor een bepaald tijdstip. Schaefer komt uit op ongeveer 125 v.Chr. Dit is te vroeg voor Aratus, die een eeuw eerder leefde en te laat voor Ptolemaeus 250 jaar later, maar een perfecte match voor Hypparchus.
Een reproductie van deze globe in kaartvorm is in 1739 door R. Bentleius gepubliceerd in de vorm van sferische halfronden.
KAARTEN
Klik op de afbeelding voor een groter formaat.
