Nederlands English Home Contact Disclaimer Sitemap Nieuw/New

WEEKDAGEN

INLEIDING

 

Weekdagen hebben in elke cultuur een andere naam of betekenis. In het onderstaande overzicht wordt een verklaring gegeven over de namen van de weekdagen. We beperken ons hierbij tot de Nederlandse (of Germaanse/Romeinse) naamgeving.

 

WEEK

 

De lengte van onze de week bedraagt 7 dagen, maar het is onbekend waarom dit zo is. Sommige bronnen maken melding van een herkomst uit joodse traditie. In de bijbel wordt melding gemaakt van de schepping in 7 dagen. Misschien is het 7-daagse scheppingsverhaal volgens Genesis op zijn beurt weer beïnvloed door Babylonische invloeden. In het Babylonische Rijk werd de 7-daagse week mogelijk al door Koning Sargon (2340 - 2284 v.Chr.) ingevoerd. Astrologie (niet te verwarren met astronomie) heeft ook hier zijn bakermat en het is daarom niet ondenkbaar dat in deze kalender de 7-daagse week naar de 4 belangrijkste maanstanden in een maand te herleiden zijn. De maanstanden, bijvoorbeeld van volle maan naar volle maan volgen elkaar globaal genomen om de 28 dagen elkaar op. Per 4 weken van 7 dagen komen we dan uit op 28 dagen in een maand. Dit zal de astrologen uit Babylonië zeker opgevallen zijn. In andere culturen zijn ook weken bekend variërend van 5 tot 10 dagen.

Interessant is de discussie over het begin van de week. Is dat zondag of maandag, of misschien toch zaterdag? Duidelijk is wel dat Genesis spreekt over de 7e dag als rustdag. Dat is de zaterdag. Daarmee zou de week dus op zondag moeten beginnen. De Romeinse Keizer Constantijn de Grote (280 - 337) heeft waarschijnlijk in 321 de zaterdag als rustdag verruild voor de zondag; volgens sommige bronnen ter verening van de Zonnegod. Maar dit is vreemd. Keizer Constantijn gold als Christen en het veelgodendom past niet bij de Christelijke tradities. Een betere verklaring is het scheppen van licht in de duisternis op de eerste scheppingsdag als nieuw begin, zoals de dageraad dat is; of Kerstmis als de kerstening van het Joelfeest bij de midwinterzonnewende. Of misschien ook ter eigener eer en glorie van de Keizer. Een derde verklaring is te vinden tussen een discrepantie in het Oude en Nieuwe Testament. In het Oude Testament is Genesis leidend en rust God na een week van hard werken. Het Nieuwe Testament gaat uit van een vrije dag op zondag, de dag dat Christus opgestaan zou zijn uit dood. Hier begint de week dus met een rustdag. In elk geval stellen de meest gangbare verklaringen het begin, of een nieuw begin tegenwoordig de standaard voor de nieuwe week. En hier zijn dus parallellen te trekken met Kerstmis of het Joelfeest.

Dan is er tot slot nog een zakelijke benadering zoals die is vastgelegd in de internationale norm ISO 8601. De gelijkwaardige Nederlandse norm NEN 2772:1972 is ingetrokken en dus niet van langer van toepassing. ISO 8601 stelt het begin van de week op maandag. Daarmee krijgt ook het begrip "weekend" voor de zaterdag en zondag een betere lading. Buiten de officiële regels om, zijn er een aantal handige ezelsbruggetjes om de nummering van een week door het jaar heen te bepalen:

  • 1 februari valt altijd in week 5
  • 4 januari valt altijd in week 1
  • 28 december valt altijd in de laatste week van het jaar

Maar de IT wijkt hier toch weer vanaf. In bijvoorbeeld Microsoft producten begint de nieuwe week altijd op zondag.

Weekdagen zijn doorgaans genoemd naar Goden uit Romeinse en Germaanse sagen en mythologie. Niet geheel toevallig komen de Romeinse Godennamen overeen met de namen van de eertijds bekende planeten, waartoe ook de zon en maan deel van uitmaakten. De planeten werden ook naar deze Goden genoemd en er waren er zeven: Zon, Maan, Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Saturnus. De aarde werd nog niet als planeet gezien.
Toch kenden de Romeinen geen week. De dagen werden geteld vanaf een markering. Voor eerste dag van de maand was dit 'kalendae'. Een tweede markering was 'nonae' en viel voor de maanden Maart, Oktober, Mei en JULi op de 7e dag (De vette hoofdletters geven een ezelsbruggetje aan: MOMJUL). Op de overige maanden viel none op de 5e dag. Als laatste markering viel 'Idus' op de 15e dag in de MOMJUL maanden en op de 13e dag in de overige.

 

DECADE

 
Zoals de Romeinen een grote stempel gezet hebben op de kalender, zo hebben de Fransen veel moeite gestoken in het vrijwel overal aanvaarde 10-talige stelsel van maten en gewichten. In dit kader hebben de Fransen ook pogingen ondernomen om een tientallig systeem voor een kalender te ontwerpen. Hiervoor telde het jaar 12 maanden van 30 dagen. Elke maand kende 3 weken van 10 dagen. Aan elk jaar werden 5 dagen toegevoegd om het werkelijke jaar vol te maken en elk schrikkeljaar kende een extra dag, de dag van de revolutie. Onze, in de klimatologie nog gebruikelijke decade, stamt nog van dit gebruik af.
 

ZONDAG

Genoemd naar zonnegod, de onoverwonne en is traditioneel (zie hierboven) de eerste dag van de week. De zonnegod is door keizer Aurelianus in 273 n.Chr. tot Rijksgod in het Romeinse Rijk verklaard en vanaf 321, toen keizer Constantijn de Grote het christendom erkende, als officiële rustdag ingevoerd voor stedelingen. 
Middeleeuwse namen: dominica, dies dominicus, dies Solis, sonnentag, lux domini (dei)
 

MAANDAG

Als tweede weekdag is maandag genoemd naar maan. In het volksgeloof een ongeluksdag. Voorwerpen met een defect worden tegenwoordig nog steeds een maandag ochtend product genoemd.
Middeleeuwse namen: feria secunda, dies Lune, guter tag, mentag.
 

DINSDAG

 
Deze naam (dingestag, dinstedach, dinstig en dingstag) verwijst naar de Germaanse God van de gerechtigheid en Oorlogsgod Ziu. Rechtspraak werd in die dagen het ding genoemd, in ons taalgebruik het geding. De oorsprong van dinsdag als naamgever ligt in Nederland en is later in het Duitse taalgebied overgenomen waar het de onderstaande Middeleeuwse namen verdrongen heeft.
In het oude Romeinse Rijk is deze dag genoemd de God van de oorlog "Martis".
Middeleeuwse namen: feria tertia, dies Martis, Eritag, Irchtag, Irrtag, Zinstag, Zistag, Cistag, aftermontag.
 

WOENSDAG

 
De vierde weekdag is naar de Germaanse Oppergod Wodan genoemd. Deze God is door de Romeinen gelijkgesteld met hun God Mercurius. Wodan had de heerschappij over de storm, de jacht en het dodenrijk; in het bijzonder voor de gevallen krijgers tijdens oorlogen.
Middeleeuwse namen: feria quarta, dies Mercurii, Wodentag, Gudentag, media septimama, mittichen, michten.
 

DONDERDAG

 
Als vijfde weekdag is Donderdag genoemd naar de God Donar. Donar is de West Germaanse naam voor de Scandinavische God Thor. In de Romeinse tijd werd Donar vereerd als onweersgod en beschermer van de mensen en als Germaanse God gelijkgesteld met de Romeinse tegenhanger Jupiter.
Middeleeuwse namen: feria quinta, dies Jovis, phincztag, durnstag.
 

VRIJDAG

Vrijdag staat voor Freia, de Scandinavische Godin voor de liefde en vruchtbaarheid. Zij staat daarmee op gelijke voet als de Romeinse Godin Venus. In de mythologie rijdt Freia in een door evers of katten getrokken wagen. De Germanen stelden Freia gelijk met de Heilige Getrudis van Nijvel
Middeleeuwse namen: feria sexta, dies Veneris, fridach.
 

ZATERDAG

De 7e weekdag is genoemd naar de planeet Saturnus. Traditioneel de rustdag voor de Joodse gemeenschap: de Sabbat.
Middeleeuwse namen: feria septima, dies Saturni, dies sabbatinus, sabbatum, sambestag, Satertag, snavend, sneud, unsen abend.