STERRENHEMEL
19e editie: 2025; laatst bijgewerkt: 30-Okt-2024
HOOGTEPUNTEN
| 2025 | 2026 | ||
| 2025-01-04 | Saturnus bedekking | 2026-03-29 | Regulus bedekking (tijdens schemering) |
| 2025-01-10 | Pleiaden bedekking | 2026-08-12 | Gedeeltelijke zonsverduistering |
| 2025-03-14 | Gedeeltelijke maansverduistering | 2026-08-28 | Gedeeltelijke maansverduistering |
| 2025-03-29 | Gedeeltelijke zonsverduistering | 2026-09-14 | Venus bedekking (overdag) |
| 2025-04-01 | Pleiaden bedekking | ||
| 2025-09-07 | Gedeeltelijke maansverduistering | ||
| 2025-09-12 | Pleiaden bedekking | ||
| 2025-09-19 | Venus bedekking (overdag) | ||
| 2025-12-04 | Pleiaden bedekking | ||
| 2025-12-10 | Regulus bedekking (overdag) |
INLEIDING
Dit overzicht is samengesteld voor de beginnende liefhebber in de sterrenkunde en wil een leidraad zijn om met het blote oog of een eenvoudige verrekijker, spottingscope of kleine telescoop de sterrenhemel te bestuderen. Berekeningen en schema's voor de hemelverschijnselen zijn uitgevoerd met verschillende sterrenkundige software pakketen.
Vrijwel alle met het blote oog zichtbare bijzondere gebeurtenissen worden genoemd en gaan vergezeld van opzoekkaartjes. Vaak is de Maan leidend en van hieruit kunnen de andere genoemde sterren en planeten gevonden worden. Is de betreffende ster gevonden dan kan men van daar uit op zoek naar het sterrenbeeld waartoe deze behoort. Daarvoor zijn voor elke maand sterrenkaarten opgenomen om het opzoeken aan de hemel eenvoudiger te maken en wordt een summiere opsomming gegeven van de zichtbare hemelobjecten. Hier worden ook de hemelichamen, sterrenhopen en sterrenstelsels beschreven. Op de sterrenkaarten staan ook de andere sterrenbeelden welke op deze avond zichtbaar zijn, zodat men snel de weg aan de sterrenhemel kan leren kennen. Bij de sterrenkaarten staan veel tips en trucs om de weg aan de sterrenhemel te leren kennen . Een eenvoudige verrekijker is daarbij een handig hulpmiddel. De sterrenkaarten zijn echter alleen geschikt voor de avonduren.
Over de maanden dat de planeten Jupiter en Saturnus goed zichtbaar zijn, zijn ook grafische maandoverzichten beschikbaar die voor elk gewenst tijdstip de onderlinge posities van de maantjes ten opzichte van de planeet weergeven. Kijkt u door een telescoop, dan moet het beeld vertikaal gespiegeld worden om een juist beeld te krijgen voor telescopen waarbij het beeld gespiegeld of omngekeerd wordt weergegeven.
Moeilijke termen en begrippen worden uitgelegd in ons clossarium. Het volstaat om de link te volgen. Meer inleidende informatie en nuttige tips voor het waarnemen staat <hier>.
De hemelkalender bevat verder een uitvoerig overzicht met gedenkdagen uit de geschiedenis van de sterrenkunde, ruimtevaart en meteorologie. Vele beroemde of memorabele en vooraanstaande sterrenkundigen, natuurkundigen, meteorologen, telescoopbouwers en makers van Nederlandse planetaria hebben een eervolle vermelding op hun lustrum geboortedatum.
Aanvullende opmerkingen
Maan (); De fase van van de Maan staat tussen () en is geldig voor tijdstip van de gebeurtenis. Een + of - teken geeft aan of het een wassende of krimpende is. Dus (94-) staat voor een krimpende Maan die voor 94% is verlicht.
Hemellichaam (); Het hemellichaam is doorgaans een ster of planeet. De helderheid van de hemellichamen wordt vermeld tussen (). Hoe helderder het object hoe kleiner het getal. Een object van -3,0 is dus helderder dan een object van 8,0. Dit wordt ook wel grootte of magnitude genoemd.
Afstand X,X°; De afstand tussen de hemellichamen wordt gemeten tot in tienden van graden.
ZONNESTELSEL
Ons zonnestelsel kent 8 planeten; van de zon af gezien zijn dat Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Pluto is sedert augustus 2006 geen planeet meer, maar een dwergplaneet.
De paneten Mercurius en Venus zijn de zogeheten binnenplaneten en staan dus tussen de aarde en de zon. Daardoor kunnen we bij beiden schijngestalten waarnemen, zoals bij de maan. Met een kleine telescoop of verrekijker zijn vooral de schijngestalten van Venus goed waar te nemen.
Van de buitenplaneten zijn Mars, Jupiter en Saturnus met het ongewapende oog gemakkelijk aan de nachtelijke sterrenhemel te vinden en met name Jupiter en Saturnus zijn ook in de verrekijker bezienswaardige objecten. Bij Jupiter kunnen de vier grootste maantjes gezien worden en bij Saturnus worden in de verrekijker ook de beroemde ringen zichtbaar. Met een telescoop worden ook de vijf voornaamste manen van Saturnus zichtbaar.
Uranus en Neptunes zijn zo lichtzwak dat deze alleen goed te zien zijn met goede verrekijkers en telescopen. Als U bekend is waar de planeten aan de sterrenhemel staan kunt U deze planeten ook met een verrekijker opzoeken. In onze hemelkalender laten we beiden in het algemeen buiten beschouwing, tenzij deze gemakkelijk met de Maan als lijdraad te vinden zijn.
Pluto is zondermeer niet zichtbaar in de verrekijker.
ZON EN MAAN IN 2025
Schemerdiagram en zon |
|
 |
Het schemerdiagram links toont in vogelvlucht het tijdstip van de opkomst en ondergang van de zon, nachtelijke duisternis en de schemerzone. Zonsverduisteringen in 2025 2025-03-29 Gedeeltelijk Andere zonsverduisteringen te zien op aarde: 2025-09-21 Gedeeltelijk Verklaring van kleuren in de eclipsschema's
|
| Maan | |
 |
Bij (helder) maanlicht zijn veel sterren en andere hemelverschijnselen moeilijker waar te nemen. Het diagram links laat zien wanneer er storend maanlicht is. Maansverduisteringen in 2025 2025-03-14 Gedeeltelijk Andere maansverduisteringen te zien op aarde: 2025-03-14 Totaal Verklaring van kleuren in de eclipsschema's |
PLANETEN IN 2025
| Mercurius | |||||||||||
 |
De eerste planeet vanaf de zon gezien is Mercurius. Een jaar op Mercurius duurt slechts 88 dagen. Dat betekent dat de planeet zich ook snel aan de hemel verplaatst en daar dankt Mercurius ook zijn naam aan: Snelle bode. De snelle omloop om de zon betekent ook dat de planeet vaak wisselt van ochtendster naar avondster. Mercurius is niet altijd evengoed zichtbaar omdat deze dicht bij de zon staat en dus vlak na zonsopkomst of ondergang een weinig boven de horizon moet worden opgezocht. Laaghangende bewolking, nevel of hogere gebouwen dan wel bomen gooien dan al gauw roet in het eten. Zoek dus een vrije horizon. Mercurius in 2025
|
||||||||||
| Venus | |||||||||||
 |
Venus is de ultieme ochtend- of avondster en komt soms tot 4,5 uur voor de zon op, of gaat zij na de zon onder. Venus kan na zon en maan het helderste hemellichaam zijn. In gunstige omstandigheden, dus bij maanloze nachten, kan de planeet zelfs eigen schaduwen werpen! Er zijn zelfs meldingen van mensen die de planeet met het ongewapende oog overdag gezien menen te hebben. Een jaar op Venus duurt 226 aardse dagen en doorgaans kunnen we elk jaar Venus één keer als ochtendster en één keer als avondster zien. Venus in 2025
|
||||||||||
| Mars | |||||||||||
 |
Vanwege het rode uiterlijk hebben de Romeinen deze planeet vernoemd naar hun oorlogsgod. Met een wat grotere telescoop zijn bij Mars twee kleine maantjes te zien. In een verrekijker blijft Mars veelal een onbestemd roodachtig klein schijfje. Mars in 2025 |
||||||||||
| Jupiter | |||||||||||
 |
Jupiter is de grootste planeet van ons zonnestelsel en als deze zichtbaar is ook één van de helderste objecten aan de nachtelijke hemel. Jupiter in 2025 Maantjes van Jupiter 2025 |
||||||||||
| Saturnus | |||||||||||
 |
Saturnus, de Lord of Rings, is de verst verwijderde planeet die zichtbaar is met het blote oog. In een verrekijker worden ook de ringen zichtbaar. De planeet ziet er dan uit als een ovaaltje. Net als de andere bovenstaande planeten is ook deze planeet Saturnus benoemd naar een belangrijke Romeinse God. Saturnus in 2025 Oppositielus van Saturnus in 2025 Maantjes van Saturnus in 2025 |
||||||||||
KOMETEN IN 2025
Kometen, of ook wel staartsterren, bestaan over het algemeen uit vuile sneewballen die vaak in sterke ellipsvormige banen rond de zon draaien. Deze kometen zijn de zogenaamde periodieke kometen. Zij zijn regellmatig aan de sterrenhemel zichtbaar. Er zijn ook kometen die toevallig langskomen en een parabool- of hyperboolbaan om de zon beschrijven. Die zien we maar één keer en daarna vertrekken deze naar de diepten van het heelal om nooit meer terug te komen. Het is dan ook niet mogelijk om voorspellingen op te stellen van dit type kometen. Dat lukt wel bij periodieke kometen.
Wanneer het ijs van de komeet In de buurt van de zon begint te verdampen kunnen we dat waarnemen als de staart.
Er worden geen kometen verwacht, zichtbaar met het blote oog of eenvoudig op te zoeken met de verrekijker.
METEOREN IN 2025
Door het jaar heen zijn tientallen meteorenzwermen actief. Gedurende de nacht kunnen dan meerdere meteoren, in de volksmond ook wel vallende sterren, waargenomen worden. De tabel hieronder geeft van de data van de voornaamste en bekendste meteorenzwermen voor het komende jaar.
Zwerm |
Datum |
Maanfase % (middernacht) |
| Quadrantiden | 2025-01-03/04 | 17+ |
| Lyriden | 2025-04-22/23 | 30- |
| Eta Aquariden | 2025-05-05/06 | 65+ |
| Perseïden | 2025-08-12/13 | 84- |
| Orioniden | 2025-10-21/22 | 0 |
| Leoniden | 2025-11-17/18 | 4- |
| Geminiden | 2025-12-13/14 | 30- |
STERBEDEKKINGEN IN 2025
In elke nacht en gedurende elke omloop van Maan om de aarde worden in het pad van de Maan wel meerdere sterren bedekt. Vaak zijn het zwakke sterren. Een flinke telescoop is dan ook nodig om de bedekkingen te kunnen waarnemen. Met een kleinere telescoop zijn er ook al tientallen per jaar te zien. Anders wordt het als het gaat sterren welke met goed fatsoen zichtbaar zijn op het platte land met het blote oog of met behulp van een verrekijker. Dan is het aantal al snel gereduceerd tot een handjevol per jaar. Het zijn deze sterbedekkingen die we in het onderstaande overzicht opgenomen hebben. Volg de link voor details. In ons overzicht noemen we alleen de sterren groter dan de 4e magnitude.
Omdat de de verlichte zijde van de maan doorgaans zijn omgeving overstraald is met de verrekijker of kleine telescoop vaak alleen de in- of uittrede (verdwijnen of verschijnen) van de ster te zien aan de donkere zijde van de maan.
Komend jaar vinden er veel sterbedekkingen plaats met heldere sterren tot de eerste grootte. Geen enkele daarvan is bij ons waarneembaar. In het jaaroverzicht worden deze wel genoemd met plaats waar deze op aarde zien zijn.
| Datum | Ster |
| 2025-03-20 | Pi Scorpii |
| 2025-04-17 | Tau Scorpii |
| 2025-12-10 | Regulus |
DECEMBER 2024 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
1 december |
Begin van meteorologische winter. Het omvat de maanden december, januari en februari. |
|
2 december
 |
Vanavond is Mars (-0,3) de sterrenhoop Preasepe tot op 1,8° genaderd. De afstand wordt na vandaag weer groter. (Zie ook de zoekkaart op 20 nov) (MOP/SN) |
|
3 december
 |
In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (6+). (MOP) |
|
4 december
 |
Voordat de Maan (12+) ondergaat staat deze vanavond in samenstand met Venus (-4.2) op een afstand van 4,7°. De conjunctie vond eerder midden op de dag plaats. (MOP/SN) |
|
8 december
 |
Samenstand van Saturnus (1,0) en de Maan (51+) vanavond in de avondschemering. De Maan staat op 4,2° afstand. Tijdens de conjunctie eerder op de dag werd Saturnus door de Maan bedekt in het noordwesten van de Stille Oceaan en delen van Japan. (MOP/SN/NOAJ) |
|
12 december |
De vroegst mogelijke zonsondergang dit jaar is vandaag om 16:27 hr. Dit loopt niet gelijk op met de kortste dag, dit jaar op 21 december. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De vroegst mogelijke zonsopkomst valt op 30 december. (MOP) |
|
13/14 december
 |
Vanavond staat de Maan (96+) op 0,7° van de Pleiaden. De conjunctie is om 17:09 hr. Overdag op de 14e passeert de Maan Aldebaran (0,8) op 9,2°, maar die conjunctie of samenstand is bij ons niet waar te nemen. We kunnen in de avonduren concluderen dat die conjunctie heeft plaats gevonden, want de Maan is Aldebaran voorbij en bij Jupiter (-2,8) aangekomen. De conjunctie tussen de Maan en Jupiter is om 19:47. De Maan staat dan op 4,8° van de planeet. (MOP/SN) |
|
12/13/14/15 december
 |
Meteoren van de Geminiden: Van 6 tot 19 december zijn de meteoren van de Geminidenzwerm actief. Vannacht kunnen tot 120 meteoren per uur waargenomen worden. Er is nog een andere meteorenzwerm actief, de Coma Beriniciden, maar hiervan zijn er hooguit 5 per uur van te zien. De Maan is op weg naar vol en hinderlijk.(DP/LPP/RS) |
|
17 december
 |
De Maan (95-) staat vanochtend in samenstand met Castor (1,6) en Pollux (1,2). De conjuncties vinden later in de ochtend plaats, maar dan is het licht en zijn ze ook onder gegaan. Tijdens de samenstand staat de Maan 4,1° verwijderd van Pollux en is afstand tot Castor 6,1° |
|
 |
Marsbedekking. Mars (-0,9) wordt vanochtend overdag door de Maan (89-) bedekt. De bedekking begint om 10:24 hr. Met een kleine telescoop kan Mars bij een heldere lucht met gemak gevonden worden nabij de Maan even voordat de bedekking gaat beginnen. Bij hele heldere lucht gaat het misschien ook lukken met een verrekijker, maar dat blijft een uitdaging. Bij aanvang van de bedekking staat de Maan op 8,6° boven de horizon. De uittrede is niet te zien, want dan is Maan reeds ondergegaan. Heeft u geen beschikking over een kleine telescoop of verrekijker, bekijk dan vooral ook even de samenstand tussen Mars en de Maan in de ochtend. De Maan staat dan nog 1,6° van Mars af. |
|
20 december
 |
Tijdens een conjunctie van de Maan (75-) met Regulus (1,3) om 7:21 hr staan beiden vanochtend 1,7° uit elkaar. (MOP/SN) |
|
21 december
 |
Begin van de astronomische winter om 11:20 hr. De dagen beginnen weer te lengen. De zon staat vandaag slechts 7h 45m boven de horizon. Het kaartje geeft voor vandaag de hoogte van Zon en Maan boven de horizon aan. De compasrichting geeft aan in welke richting de Maan staat. Vergelijk de zonshoogte met het begin van de lente, zomer en herfst. Tijden in diagram in UTC. De astronomische winter loopt tot in maart 2024 en duurt 88,98 dg. (LPP) |
|
25 december |
De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag exact gelijk met de standaardtijd, vandaag staat de zon om 13:39 hr in het zuiden. Tot 11 februari volgend jaar komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP) |
|
25 december
 |
Bij opkomst van de Maan (30-) staat deze in samenstand met Spica (1,0) op een afstand van 4,2°. In het westelijk deel van de Stille Oceaan en het zuiden van Japan wordt Spica door de Maan bedekt. (MOP/SN) |
|
25 december
 |
Mercurius (-0,3) staat in zijn grootste westelijke elongatie en is vanochtend goed op te sporen. Mercurius staat vandaag om 8 hr op 7,3° hoogte en dat wordt de komende dagen snel minder. Nabij Mercurius staat ook Antares (1,0) De ster staat dichter bij de horizon en is ook minder helder. (MOP/SN) |
|
28 december
 |
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (8-). (MOP) |
|
30 december |
De laatst mogelijke zonsopkomst dit jaar is vandaag om 8:48 hr. Dit loopt niet gelijk op met de korste dag, dit jaar op 21 december. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De vroegst mogelijke zonsondergang valt op 12 december. (MOP) | |
31 december |
Geboortedag van George Willis Ritchey in 1864; Ritchey was Amerikaans opticien en ontwierp samen met Henri Chrétien een telescooptype: De Ritchey-Chétien telescoop. |
|
2025 |
||
| Eerste weerrapporten te China omstreeks 1400 BC. | ||
Geboortejaar van Thales van Milet in ~625 BC; Thales was Grieks filosoof en berekende de zonsverduistering van de 585 BC vooraf. |
||
Geboortejaar van Anaximenes in ~585 BC; Anaximenes was Grieks filosoof. Hij beweerde dat de aarde plat was en de zon zo heet omdat de laatste zo snel rond de aarde draaide. |
||
Geboortejaar van Pythagoras in ~580 BC; Pythagoras was Grieks filosoof en wiskundige. Bekend van de "Stelling van Pythagoras". Hij zag de aarde als een bol. |
||
Geboortejaar van Xenophanes van Colophon in ~570 BC; Xenophanes was Grieks filosoof en beweerde dat de aarde een platte schijf was. |
||
| Eerste regenmeters te Griekenland in de 6e eeuw BC. | ||
Geboortejaar van Cleostratus in ~500 BC; Cleostratus was Grieks astronoom en verbeterde de Atheense kalender door invoering van achtjarige lunisolaire cyclus en bepaalde de tekens van de dierenriem. |
||
Geboortejaar van Oenopides van Chios in ~500 BC; Oenopides was Grieks astronoom en ontdekte de helling van de ecliptica en opzichte van hemelequator. |
||
Geboortejaar van Meton in ~460 BC; Meton was Grieks astronoom en en voerde schrikkeljaren in op de Griekse kalender. |
||
Geboortejaar van Aristarchus in ~320 BC; Aristarchus was Grieks astronoom en onderwees zijn leerlingen dat de aarde om zon draaide en dat aarde om zijn eigen as. |
||
Geboortejaar van Aratus in ~315 BC; Grieks auteur van het leerdicht Phainomena met daarin een eerste wetenschappelijke beschrijving van ondere andere de 48 traditionele sterrenbeelden. |
||
Geboortejaar van Philo van Byzantium in ~280 BC; Philo was Grieks ingenieur en maakte de eerste primitieve thermometers. |
||
Geboortejaar van Timocharis in ~280 BC; Timocharis was Grieks astronoom en bepaalde als eerste de parallax van een ster. |
||
Geboortejaar van Hipparchus of Nicaea in ~190 BC; Hipparchus was Grieks astronoom, geograaf en wiskundige en wellicht de grootste astronoom uit de oudheid. Hij was met name bekwaam in positiebepalingen van sterren middels triogonometrie en stelde een eerste sterrencatalogus samen. Waarschijnlijk zijn het astrolabium en armillosfeer ook uitvindingen van Hipparchus. |
||
Geboortejaar/eeuw van Hyginus in ~100 BC; Hyginus was auteur van de Poeticon astronomicum; een leerdicht van de toenmalige 48 bekende sterrenbeelden. |
||
Geboortejaar van Manilius in ~60 BC; Manilius was Grieks dichter en is bekend van het astronomische leerdicht Astronomicon met een bescrhijving van de 48 traditionele sterrenbeelden. |
||
Geboortejaar van Lucianus van Samosata in 125 AD; Lucianius was Grieks satiricus en schreef in 160 AD zijn verhaal over de Odysseus, een schip welke door een storm uiteindelijk op de Maan terecht kwam. |
||
Geboortejaar van John of Holywood (beter bekend als Johannes de Sacro-bosco) in ~1195; Sacrobosco was Engels - Frans wis- en sterrenkundige. Zijn belangrijskste werk is de Tractatus de Sphaere, waarin de aarde als bol beschreven wordt. Dit werk was tot in de 17e eeuw verplichte kost aan de Europese universiteiten. |
||
Geboortejaar van Ferdinand Magellaan in 1480; Magellaan was Portugees ontdekkingsreiziger en maakte als eerste onder Spaanse vlag een reis rond de wereld. |
||
Geboortejaar van Pieter Keyser in ~1540; Keyser was Nederlands zeeman en werd tijdens de Eerste schipvaart op de Oost gevangen genomen. Daar mat hij samen met Frederick Pietersz. (de) Houtman posities op van zuidelijke sterren en introduceerde hij later in Nederland nieuwe zuidelijke sterrenbeelden. |
||
Geboortejaar van Hans (of Johannes) Lipperhey in ~1570; Lipperhey was Duits - Nederlands opticien en is bekend van zijn patent aanvraag voor de uitvinding van een verrekijker in 1608. |
||
Geboortjaar van Julius Schiller in ~1580; Schiller was Duits advokaat en publiceerde met behulp van Johannes Bayer in 1627 zijn Coelum Stellatum Christianum. Een poging om de sterrenbeelden kerstenen. Het vond weinig weerklank. |
||
Geboortejaar van Willebrord Snel van Royen (beter bekend als Snellius) in 1580; Snellius was Nederlands wis-, natuur- en sterrenkundige. Hij verrichte de eerste meridiaan metingen middels triangulatie en formuleerde de wetten voor de breking van het licht. |
||
Geboortejaar van Sacharias Jansen in ~1585; Jansen was Nederlands opticien en maker van een van de eerste verrekijkers. |
||
Eerste raketten fabriek te Moskou voor het maken van seinen in 1680. |
||
Gebruik van raketten door het Indiase leger tegen de Engelsen met een bereik van ~2,4 km tegen de Engelsen in ~1785. |
||
Opening van radiotelescoop Westerbork in 1970. |
||
JANUARI 2025 |
||
januari |
In 1840 is het continent Antarctica voor het eerst werd betreden. Twee onafhankelijke expedities, één uit Amerika onder leiding van Charles Wilkes en een ander onder leiding van de Fransman Jules Sébastien César Dumont d'Urville, zetten voet op het continent. |
|
2 januari |
Geboortedag van Isaac Asimov in 1920; Asimov was Amerikaans professor in de biochemie, maar meer bekend van zijn sience fiction verhalen en populair wetenschappenlijke boeken, veel ook over sterrenkunde en ruimtevaart. |
|
2 januari
|
In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (9+). (MOP) |
|
3 januari
 |
Venus (-4,4) en Maan (16+) staan vanmiddag om 16:31 hr met elkaar in conjunctie. De afstand tussen beiden is dan 2,3°. Wat later op de avond, om 19:31 hr staat de Maan met 1,9° nog wat dichter bij de planeet. (MOP/SN) |
|
3/4 januari
 |
Meteoren van de Quandrantiden: Deze zwerm wordt ook wel de Boötiden genoemd en van 28 dec tot 7 januari actief. Het hoogtepunt van deze meteorenzwerm bevindt zich in de vroege avonduren rond 17-18 hr. Later in de nacht en vroege ochtend staat het punt waar de meteoren vandaan lijken te komen (radiant) hoger aan de hemel en zijn de condities beter. De Maan is 17+ verlicht en is geen storende factor. De Maan gaat op 3 januari om 19:59 hr onder. (DP/LPP/RS) |
|
4 januari |
Vandaag om 13:28 hr is dit jaar de afstand aarde-zon is het kleinst. De aarde staat in zijn perihelium. De afstand tot de zon bedraagt 147.103.687 km. (RS) |
|
 |
Saturnusbedekking. Vanavond om 18:25 hr schuift de donkere zijde van de Maan (25+) voor de planeet Saturnus (1,0). Saturnus wordt om 19:35 hr weer zichtbaar aan de verlichte zijde van de Maan. (MOP/SN) |
|
9 januari
 |
Als avondster bereikt Venus (-4,4) vanochtend om 05:50 hr zijn grootste oostelijke elongantie. Venus staat dan op 47° van de zon. Wanneer Venus rond 17 hr zichtbaar wordt in de avondschemering staat de planeet ruim 26° boven de horizon. Venus gaat vanavond om 22:10 hr onder. (MOP/SN) |
|
 |
Pleiadenbedekking. Vanochtend vroeg begint omstreeks 03:00 hr een bedekking door de Maan (83+) van de Pleiaden. De sterren die bedekt worden van deze sterrenhoop verdwijnen eerst aan de donkere zijde van de Maan en komen later aan de verlichte zijde weer tevoorschijn. Rond 5:30 hr is de bedekking voorbij. (MOP/RS) |
|
11 januari
 |
Om middernacht staat de Maan (89+) in conjunctie met Jupiter (-2,7) op een afstand van 5,0°. Aldebaran (0,8) staat op ruim 10°; op dubbele afstand van de Maan. De Pleiaden welke gisteren nog werden bedekt, staan ook nog in de buurt. (MOP/SN) |
|
12/13 januari
 |
Vannacht heeft de Maan (99+) een grote liberatie aan de zuid-oostelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 7,9° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt Mare Australe op de Maan zichtbaar. Maar tevens kunnen we de westelijke kustregio's van Oceanus Procellarum niet meer waarnemen. Gebruik een telescoop. (MOP/LPP) |
|
13/14 januari
 |
Vannacht is er een samenstand van de Maan (100) met de sterren Castor (1,6) en Pollux (1,2) en de planeet Mars (-1,4). De Maan komt ook met alle drie in conjunctie. De conjunctie van de Maan met Castor is op 17:20 hr op 13 jan. De Maan staat dan 6,1° ten zuiden de ster. De conjunctie met Pollux volgt om 22:00 hr en de afstand tussen beiden is dan 2,5°. Tenslotte volgt om 05:22 in de ochtend van 14 jan. de conjunctie van de Maan met Mars op een afstand van 0,5°, Het kaartje geldt voor de situatie om middernacht 13/14 januari. |
|
14 januari |
Om 00:26 hr is het Volle Maan. De eerste Volle Maan gelegen na het begin van de astronomische winter wordt midwinter volle maan genoemd. |
|
16 januari
 |
Als de Maan (91-) vanavond opkomt dan staat deze in samenstand met Regulus (1,3). De Maan is dan 2,8° verwijderd van de ster. De conjunctie vond overdag om 15:43 hr plaats. Toen stond Maan op slechts 1,4° van de ster. (MOP/SN) |
|
17 januari |
Geboortedag van Benjamin Franklin in 1705 of 1706; Franklin was Amerikaans boekdrukker, diplomaat en wetenschapper en bewees met zijn vlieger experiment dat bliksem een electrische heeft.
|
|
17 januari
 |
De veranderlijke ster R Leonis is omstreeks vandaag gedurende een groot deel van de avond en nacht goed zichtbaar. Normaal is deze ster met een helderheid tot 11,3 met het blote oog niet zichtbaar. Dezer dagen kan de helderheid zijn toegenomen tot 4,4. R Leonis is een Mira-ster. |
|
18 januari
 |
Op 19 januari om 06:20 hr komen Venus (-4,5) en Saturnus (1,1) met elkaar in conjunctie. Venus is dus de helderste van beiden. Venus is avondster. Bekijk de samenstand daarom op de avond van de 18e. Beiden staan dan om 18:00 hr 2,2° uit elkaar. (MOP/SN) |
|
20 januari |
Geboortedag van André-Marie Ampère in 1775; Ampère was Frans wis- en natuurkundige en één van de ontdekkers van het electromagnetisme. Naar hem is de stroomsterkte Ampère genoemd. |
|
20 januari |
Geboortedag van Buzz Eugene Aldrin, Jr in 1930; Aldrin was de tweede man op maan met de Apollo 11. |
|
21 januari
 |
De Maan (57-) komt vanochtend om 03:19 hr in nauwe samenstand met Spica (1,0). De afstand tussen beiden is dan het kleinst met 0,6°. De conjunctie volgt om 04:21 hr. Met 0,8° is de afstand tussen beiden is dan alweer iets groter. Spica wordt bedekt rond de evenaar van de Atlantische Oceaan en Westelijk Afrika. (MOP/SN) |
|
22 januari
 |
Om 17:05 hr komt Mars (-1,3) in conjunctie met Pollux (1,2). Mars staat dan 2,4° zuidelijk van de ster. De roodachtige Mars is de helderste van beiden. Beiden staan dan nog in de schemering. Zoek Mars met Pollux eventueel wat later in het oosten. Castor (1,6) staat er op 6,5° afstand erboven (MOP/SN) |
|
25 januari
 |
Om 23:46 hr op 24 jan staat de Maan in conjunctie met Antares (1,0). Beiden staan pas in de loop van de vroege ochtend van de 25e boven de horizon. Antares en Maan (20-) staan dan 3,7° uit elkaar. |
|
26 januari
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (13-). (MOP) |
|
29 januari
 |
Wanneer Mars vanavond zichtbaar wordt is de conjunctie van Mars (-1,1) met Castor (1,6) juist voorbij. Mars staat 5,9° zuidelijk van Castor. Samen met Pollux (1,2) vormt de conjunctie/samenstand een fraaie gelijkbenige driehoek aan de hemel. (MOP/SN) |
|
31 januari
 |
Vanavond om 22:44 hr staat Jupiter (-2,5) in conjunctie met Aldebaran (0,8) op 5,2° noordelijk van de ster. Rechts van het koppel vinden we nog de Pleiaden. (MOP/SN) |
|
FEBRUARI 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
1 februari
 |
Venus komt vannacht in conjunctie met de Maan, maar dat gebeurt als Maan en Venus al zijn ondergegegaan. Vlak voordat beiden ondergaan staat de Maan (14+) op 3,2° afstand van Venus (-4,6) om 21:15 hr. Bekijk de samenstand omstreeks 20:00 hr, dan staat ook Saturnus (1,1) nog net boven de horizon. De conjunctie van de Maan met Saturnus was bij ons niet te zien, maar de tijdens deze conjunctie werd Saturnus in het meeest oostelijke deel van Siberië door de Maan bedekt. (MOP/SN) |
|
4 februari |
Geboortedag van Johann Nepomuk Krieger in 1865; Krieger was Duits selenograaf maakte getailleerde kaarten van het maanoppervlak. |
|
6/7 februari
 |
Vanochtend op de 6e staat de Maan in conjunctie met de Pleiaden, maar dat is in onze streken niet waar te nemen. Bekijk de samenstand kort voordat beiden ondergaan omstreeks 02:30 hr. (Maan (58+)). In het gebied van de noordelijke Stille Oceaan worden de Pleiaden door Maan bedekt. Een etmaal later komt de Maan (69+) in conjunctie met Jupiter (-2,5). Ook dan zijn beiden allang onder. Bekijk de samenstand van de Maan en Jupiter rond 02:30 hr. (MOP/SN) |
|
9 februari
 |
Mars en Maan staan vanavond om 19:58 hr met elkaar in conjunctie op een onderlinge afstand van slechts 0,4°. Een bedekking van Mars is zichtbaar in op de Noordpool, Groenland en Siberië. (MOP/SN) |
|
10 februari
 |
In de vroege ochtend staat de Maan (94+) in conjunctie met Castor (1,6) en Pollux (1,2). De conjunctie met Castor is om 02:46 hr en die met Pollux volgt wat later om 07:13 hr, maar dan is de Maan als onder. Bekijk de samenstand rond 06:30 hr als de scene nog niet is onder gegaan. (MOP/SN) |
|
11 februari |
De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag 14m13s achter bij de standaardtijd, vandaag staat de zon pas om 12:54 hr in het zuiden. Vanaf vandaag tot 13 mei komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP) |
|
11 februari
 |
Wanneer u vanochtend rond 06:45 hr de Maan (98+) opzoekt dan staat op 2,0° afstand zuidelijk de sterrenhoop Praesepe (M44). Gebruik een verrekijker, want de Maan is behoorlijk helder en houdt de Maan zoveel mogelijk buiten het beeldveld om de sterrenhoop op te zoeken. Het kan een uitdaging zijn om de sterrenhoop te vinden. De conjunctie volgt in de schemering. (MOP/SN) |
|
13 februari
 |
Om 02:19 hr komt de Maan (100-) in conjunctie met Regulus (1,3) op een afstand van 1,4°. (MOP/SN) |
|
14 februari |
Geboortedag van Karl Guthe Jansky in 1905; Jansky was Amerikaans natuur-kundige en is vooral bekend om zijn onderzoek aan radiocommunicatie en in die hoedanigheid vond hij achtergrondruis afkomstig uit het centrum van de Melkweg. |
|
17 februari
 |
De Maan (81-) staat vanochtend in samenstand met Spica (1,0) op een afstand van 3,0°. De conjunctie is later op de dag en bij ons niet zichtbaar. (MOP/NS) |
|
18 februari |
Geboortedag van Graaf Alessandro Giuseppe Antonio Anastasio Volta in 1745; Volta was natuurkundige en vond de electrische uit in 1800. Naar hem is ook de electrische spanning "Volt" genoemd. |
|
18 februari |
In 1930 werd door de Amerikaanse astronoom Clyde William Tombaugh de planeet Pluto ontdekt op aanwijzing van Percival Lawrence Lowell. Sinds 2006 is Pluto echter officieel geen planeet meer maar een dwergplaneet. |
|
19 februari |
Geboortedag van Cornelis Jacobs van der Meulen in 1805; Van de Meulen was mechanicus en bouwde in Sneek een planetarium. |
|
21 februari |
Geboortedag van T. Gehrels in 1925. Gehrels was Nederlands astronoom werkzaam in de Amerika. Gehrels heeft samen met zijn team van andere Nederlandse astronomen ongeveer 4.000 planetoiden ontdekt. |
|
21 februari
 |
Vanochtend staat de Maan (80-) in conjunctie met Antares. Bekijk de samenstand voordat het licht wordt. De Maan staat dan op 1,6° van Antares. In Chili, Argentinië en het zuidoosten van de Stille Oceaan wordt de ster ook door de Maan bedekt. (MOP/SN) |
|
23 februari
 |
Vannacht heeft de Maan (26-) een grote liberatie aan de noordwestelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 9,5° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt de westelijke kustlijn van Oceanus Procellarum op de Maan zichtbaar. (MOP/LPP) |
|
MAART 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
1 maart |
Begin van meteorologische lente. Het omvat de maanden maart, april en mei. |
|
1 maart
|
In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (7+). (MOP) |
|
3 maart |
Oprichting van het National Advisory Committee for Aeronautics in 1915; Dit instituut het tot taak het onderzoek en ontwikkeling van de luchtvaart te bevorderen. Het is in 1958 omgevormd tot de National Aeronautics and Space Administration. |
|
5 maart
 |
Vanavond staat de Maan (40+) in samenstand met de Pleiaden. De Maan staat dan om 19:30 hr op 3,4° van de sterrenhoop. Jupiter (-2,3) en Aldebaran (0,8) staan ook in de buurt. Een bedekking van de Pleiaden vond overdag plaats rond het begin van de middag. (MOP/SN) |
|
6/7 maart
 |
De Maan komt op 6 maart ook nog in conjunctie met Aldebaran (0,8) en Jupiter (-2,3). Maar dat is helaas niet zichtbaar in onze regio. Wij moeten het doen met een ruime samenstand. En door de situatie op 6 en 7 maart met elkaar te vergelijken kunnen we constateren dat er inderdaad conjuncties hebben moeten plaatsvinden, want de Maan is zowel Aldebaran als Jupiter voorbij. (MOP/SN) |
|
8 maart
 |
Mercurius (0,3) staat vandaag om 17:00 hr in zijn oostelijke elongatie en staat op 18° van de zon. Probeer Mercurius op te sporen rond 19:00 hr. De planeet staat dan op ongeveer 10° boven de horizon. Mercurius is soms moeilijk te vinden en maakt daarom gebruik van Venus (-4,4) die ook in de buurt staat op 6,8° afstand; beide avondsterren staan dan in samenstand. Gebruik eventueel een verrekijker. En conjunctie van beiden volgt op de 9e in de vroege ochtend en is niet zichtbaar (zie ook 12 maart). (MOP/SN). |
|
9 maart
 |
De Maan (75+) staat in de Tweelingen en om 02:32 hr komt de Maan in conjunctie met Mars op 0,9° afstand. Overdag in de ochtend volgen de conjuncties met Castor (1,6) en Pollux (1,2), maar dan zijn de hemellichamen allang onder gegaan. Wij moeten het doen met een fraaie samenstand in de nacht. (MOP/SN) |
|
12 maart |
Geboortedag van Simon Newcomb in 1835. Newcomb was Canadees-Amerikaans astronoom/wiskundige en vooral actief met berekeningen van planeetposities. |
|
12 maart
 |
Vanochtend kort nadat de Maan (96+) ondergaat komt deze in conjunctie met Regulus. De Maan staat vlak voor ondergang op 2,1° van Regulus. (MOP/SN) |
|
 |
Bij de samenstand op 8 maart tussen Venus (-4,3) en Mercurius (0,6) stonden beiden 6,8° uit elkaar. Vandaag is de afstand tussen beiden nog een stuk kleiner en bedraagt deze om 19:53 hr 5,5°. Omdat Venus en Mercurius dan al dicht bij de horizon staan en moeilijk zichtbaar kunnen zijn is het beter om de samenstand een uurtje eerder te proberen te bekijken. Gebruik evntueel een verrekijker. (MOP/SN) |
|
13 maart |
Geboortedag van Percival Lawrence Lowell in 1855. Lowell was Amerikaanse astronooom en oprichter van de Lowell Observatory. Hij hield zich vooral bezig met Mars(kanalen) en berekende de plaats aan de hemel waar Pluto gevonden kon worden. |
|
14 maart |
Geboortedag van Giovanni Virginio Schiaparelli in 1835. Schiaparelli was Italiaans astronoom, bekwaam Mars waarnemer en zag als eerste de Marskanalen. Hij was ook directeur van de Brera sterrenwacht te Milaan. |
|
 |
Maansverduistering: Vanochtend voodat de Maan (100) ondergaat is er een gedeeltelijke maansverduistering zichtbaar. We zien alleen de aanloop van deze totale maansverduistering. De Maan gaat onder om 07:03 hr, vlak voordat de Maan om 07:26 hr geheel verduisterd is. De verduistering begint om 06:10 hr. Vanaf dat tijdstip zien we een donker gebied een hap uit de Maan nemen wat steeds groter wordt. (LPP) |
|
16 maart |
Geboortedag van Caroline Lucretia Herschel in 1750. Herschel was Engels astronome en zuster van Sir William Herschel. Ontdekte vele nevels en kometen. |
|
16 maart
 |
Vandaag om 19:05 hr staat de Maan in conjunctie met Spica op een afstand van slechts 0,7°. Tijdens deze conjunctie wordt de ster bedekt door de Maan in een groot deel van Indische Oceaan. Maar de Maan is dan bij ons nog niet op. We kunnen na opkomst van de Maan wel een samenstand van de Maan (94-) met Spica waarnemen. De Maan staat dan op 2,0° van de ster verwijderd. (MOP/SN) |
|
17 maart |
Geboortedag van James Benson Irwin in 1930; Irwin was Amerikaans astronaut was de piloot van de maanlander van Apollo 15 (1971), de vierde landing op de maan en was daarmee de achtste persoon die voet zette op de maan. |
|
 |
Vanncht om 02:27 hr begint aan de verlichte zijde van de Maan (73-) de bedekking van de ster Pi Scopii (2,9). De bedekking is om 03:33 hr weer afgelopen. (DP/SN) |
|
20 maart
 |
Om 9:01 hr begint de astronomische lente. Vandaag staat de zon precies boven de evenaar en duren dag en nacht even lang. Het kaartje geeft voor vandaag de hoogte van Zon en Maan boven de horizon aan. De compasrichting geeft aan in welke richting de Maan staat. Vergelijk de zonshoogte met het begin van de zomer, herfst en winter. Tijden in diagram in UTC. De astronomische lente duurt 92,74 dg. (LPP) |
|
21 maart
 |
In grote delen van Australië en Nieuw Zeeland en de oceanen zuidelijk van dit continent wordt de ster Antares op 20 maart door de Maan bedekt. Daar is bij ons niets van te zien. Ons rest een ruime samenstand waarbij de Maan (64-) om 02:45 hr alweer op 5,6° afstand van Antares staat. (MOP/SN) |
|
23 maart |
Oprichtingsdatum van de World Meteorologal Organisation in 1950; De voorloper was de International Meteorological Organization opgericht in 1873. |
|
23 maart
 |
Vanochtend heeft de Maan (43-) een grote liberatie aan de noordwestelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 9,9° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt de westelijke kustlijn van Oceanus Procellarum op de Maan zichtbaar. (MOP/LPP) |
|
24 maart
 |
Om 21:24 hr staat de planeet Mars (0,3) in conjunctie met Castor (1,6). De afstand tussen beiden is 7,3°. Pollux (1,2) staat wel dichter bij Mars (op 4,4°), maar nog niet in conjunctie. Pollux komt op 3 april in conjunctie met Mars. (MOP/SN) |
|
26 maart
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (14-). (MOP) |
|
27 maart |
Geboortedag van Wilhelm Conrad Röntgen in 1845; Röntgen was Duits natuurkundige en ontdekker van de röntgenstraling. |
|
|
|
Zonsverduistering. Vandaag begint om 11:17 hr een gedeeltelijke zonsverduistering. Om 12:11 hr valt het maximum, met een grootte van 0,35. De maanschift dekt dan 24% van zonnediameter af. Om 13:03 hr is de Zon weer achter de Maan vandaan gekomen en is de eclips ten einde. (MOP/RS) |
|
30 maart |
Om 2:00 hr vanochtend gaat de klok een uur vooruit (03:00 hr); het begin van de zomertijd. Vanaf hier worden alle tijden gemeld in zomertijd. Een handig ezelsbruggetje voor hen die het niet kunnen onthouden: In het VOORjaar gaat de klok VOORuit. |
|
31 maart
|
In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (8+). (MOP) |
|
APRIL 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
1 april |
Lancering van de Tiros 1 in 1960; De Tiros 1 was de eerste meteorologische satelliet in een baan om de aarde. |
|
|
|
Pleiadenbedekking. Om 22:00 hr begint een bedekking van de Pleiaden. Totdat de Maan en de Pleiaden achter de bomen of horizon verdwijnt is de bedekking te volgen. De bedekking is dan ongeveer halverwege gevorderd. Omdat de bedekking door de Maan (17+) dicht bij de horizon plaatsvindt is het gebruik van ten minste een verrekijker aan te raden. (MOP/RS) |
|
 |
Mars (0,5) staat om 03:06 hr in conjunctie met Pollux (1,2) op een afstand van 4,7°. Castor (1,6) staat wat verder weg. (MOP/SN) |
|
4 april |
Oprichting van de American Interplanetary Society in 1930; Binnen deze vereniging werden vele raketproeven gedaan. De naam werd in 1934 veranderd in American Rocket Society en is in 1963 opgegaan in het American Institute of Aeronautics and Astronautics. |
|
5 april
 |
De Maan staat vanavond in samenstand met Castor, Pollux en Mars. Omstreeks 23:00 hr staan de sterren met de Maan op één lijn. Vanaf de Maan (58+) vinden we Pollux (1,2) gevolgd door Castor (1,6). Onder de Maan staat Mars (0,5). De conjuncties met sterren vonden overdag plaats en tussen Mars en Maan om 21:17 hr. (MOP/SN) |
|
6 april |
Lancering van de Intelsat 1 (ook bekend als Early Bird): De Intelsat I was de eerste communicatie satelliet in een geostationaire baan rond de aarde. |
|
8 april
 |
De Maan (85+) staat vanavond in samenstand met Regulus (1,3) op een afstand van 3,7°. De conjunctie vond eerder overdag plaats. (MOP/SN) |
|
13 april
 |
De Maan staat om 04:30 hr in conjunctie met Spica op 1,3° afstand. In het noordelijk deel van Zuid Amerika en de zuidelijke Atlantische Oceaan is een bedekking waar te nemen van Spica door de Maan. (MOP/SN) |
|
15 april |
De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag exact gelijk met de standaardtijd, vandaag staat de zon om 13:39 hr in het zuiden. Tot 13 mei komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP) |
|
16 april |
Geboortedag van Petrus Apianus in 1495. Apianus was een vooraanstaand Duits astronoom met name met betrekking tot de navigatie. |
|
17 april
 |
De Maan (86+)) komt in samenstand met Antares (1,0) op rond 02 hr. De conjunctie heeft dan al plaatsgevonden. Ook werd de ster door de Maan bedekt in Zuid-Afrika, de zuidoostelijke Atlantische Oceaan en de zuidelijke Indische Oceaan. (MOP/SN) |
|
 |
Ten noordoosten van de lijn Brussel - Middelburg wordt de ster Tau Scorpii (2,8) door de Maan (68-) bedekt. Op de genoemde lijn vindt een rakende bedekking plaats en in het westelijk deel van Zeeuws-Vlaanderen is alleen een zeer nauwe samenstand waar te nemen. (DP/SN) |
|
20 april
 |
Vanochtend heeft de Maan (62-) een grote liberatie aan de noordwestelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 9,9° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt de westelijke kustlijn van Oceanus Procellarum op de Maan zichtbaar. (MOP/LPP) |
|
21 april
 |
Vanochtend heeft de Maan (51-) een grote liberatie aan de noordwestelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 9,6° over de maanrand heen kijken en daarbij wordt de westelijke kustlijn van Oceanus Procellarum op de Maan zichtbaar. (MOP/LPP) |
|
22/23 april
 |
Meteoren van de Lyriden. Van 16 tot 25 april zijn de Lyriden actief. Het hoogtepunt valt op in de avond van 22 april om rond 18 hr. De Maan is voor 30- verlicht en komt om 4:59 hr op. De vroege ochtend van 23 april is het beste moment om te gaan kijken, want dan punt waar de meteoren vandaan lijken te komen (radiant) hoog aan de hemel. (DP/LPP/RS) |
|
24 april |
Lancering van de Hubble Space Telescope in 1990. | |
25 april
 |
Venus is onderussen getransformeerd in ochtendster en staat in samenstand met de Maan bij hunner opkomst. De Maan (10-) staat dan 3,1° van Venus (-4,5) verwijderd. De conjunctie vond enkele uren eerder plaats onder onze horizon. (MOP/NS)03 - 20:00 |
|
25 april
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (10-). (MOP) |
|
28 april |
Geboortedag van Jan Hendrik Oort in 1900. Oort was belangrijk Nederlands astronoom. Hij stimuleerde de radioastronomie en naar hem is de Van Oort kometenwolk buiten ons zonnestelsel genoemd. |
|
30 april
|
In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (12+). (MOP) |
|
MEI 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
3 mei
 |
Vanavond heeft de Maan (42+) een grote liberatie aan zuidoostelijke rand. We kunnen dan bij de gele punt 9° over de maanrand heenkijken en daarbij wordt Mare Australe op rand deels zichtbaar. (MOP/LPP) |
|
4 mei
 |
De Maan (44+) komt vannacht in conjunctie met Mars (1,0) om 02:20 hr, beiden staan dan 1,1° uit elkaar. Een conjunctie van Maan met de sterrenhoop Praesepe volgt 9 minuten later. De Maan is dan 1,8° verwijderd van Praesepe. Tenslotte komt Mars in conjunctie om 06:48 hr met de sterrenhoop. Mars staat dan op 0,7° afstand. Hoewel dit niet op op het uur nauwkeurig te zien is, want ondergegaan, zit er niet veel verandering in de afstanden bij de samenstand rond middernacht. Per saldo een mooie samenstand waarbij Mars dezer dagen tijdelijk deel lijkt uit te maken van sterrenhoop. Bekijk deze scene voordat deze na 03:00 hr ondergaat. Gebruik een verrekijker. (MOP/SN) |
|
5 mei
 |
In de namiddig staan Regulus (1,3) en Maan (63+) met elkaar in conjunctie. Bekijk de samenstand enkele uren later als het donker is geworden. Rond 22:00 hr staan beiden op 1,3° uit elkaar. (MOP/SN) |
|
5/6 mei
 |
Meteoren van de Eta Aquariden. Van 21 april tot 12 mei zijn de Eta Aquarriden actief. We benoemen deze meteorenzwerm omdat hij bij de beroemde komeet van Halley behoort. De zwerm is in onze omgeving niet erg actief omdat punt waar de metoren vandaan lijke te komen (radiant) laag aan de horizon staat De Maan (65+) gaat om 04:11 hr onder op 6 mei en stoort veel. (DP/LPP/RS) |
|
10 mei
 |
De Maan (94+) staat vanochtend in samenstand met Spica (1,0) op een afstand van 3,0°. Aan de andere zijde van de wereld, boven de zuidelijke Stille Oceaan, is een bedekking van Spica door de Maan waar te nemen. (MOP/SN) |
|
10 mei
 |
De veranderlijke ster U Orionis is omstreeks vandaag gedurende een groot deel van de avond goed zichtbaar. Normaal is deze ster met een helderheid tot 13,0 met het blote oog niet zichtbaar. Dezer dagen kan de helderheid zijn toegenomen tot 4,8. U Orionis is een Mira-ster. |
|
13 mei |
De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag 3m38s voor bij de standaardtijd, vandaag staat de zon pas om 13:36 hr in het zuiden. Vanaf vandaag tot 26 juli komt de zon steeds later in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 hr 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP) |
|
14 mei
 |
De Maan (98-) staat vanochtend in samenstand met Antares op 1,4° afstand. In Chili en Argentinië, de zuidoostelijk Grote Oceaan en zuidwestelijk Atlantische Oceaan wordt Spica door Maan bedekt. (MOP/SN) |
|
17 mei
 |
Vanochtend heeft de Maan (42+) een grote liberatie aan noordwestelijk rand. We kunnen dan bij de gele punt 8,8° over de maanrand heenkijken en daarbij wordt westelijke kustregio van Oceanus Precellarum en ook de Noordpool van de Maan zichtbaar. (MOP/LPP) |
|
20 mei |
Geboortedag van George Phillips Bond in 1825; Bond was Amerikaans astronoom en pionierde met sterrenfotografe. Het was gelukt op de Wega (1850) en Mizar (1857) op de foto de krijgen. |
|
23 mei |
Geboortedag van Jules Sébastien César Dumont d'Urville in 1790; d'Urville was Frans marine officier en ontdekkingsreiziger. Hij betrad als één van de eersten die het Antarctische continent in 1840. |
|
22/23/24 mei
 |
Op deze ochtenden staat de Maan in samenstand met de planeten Saturnus (1,1) en Venus (-4,4). Op 22 mei staat de Maan (32-) nog westelijk van Saturnus op 7,5° afstand, maar op 23 mei, als de Maan (22-) onderweg naar Venus, staat deze oostelijk van de planeet op 7,0°. Er heeft zich dus een conjunctie voorgedaan die in onze regio's niet te zien geweest is. Op 24 mei kunnen we ook concluderen dat de conjunctie tussen de Maan en Venus aan onze neus voorbij gegaan is. De Maan (13-) staat nu oostelijk van Venus op 4,6°. (MOP/SN) |
|
24 mei
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (13-). (MOP) |
|
24 mei
 |
Vanavond is er een gemakkelijke gegelegenheid om de moeilijke planeet Mercurius op te sporen. Rond 22:00 staan Mercurius en de sterren Pollux en Castor vrijwel op één lijn. Geheel links vinden we eerst Mercurius (0,0) op 6,5° afstand van Pollux (1,2) en rechts van Pollux staat Castor (1,6). (SN) |
|
25 mei |
Geboortedag van Pieter Zeeman in 1865; Zeeman was Nederlands natuurkun-dige en kreeg in 1902 samen met Hendrik Antoon Lorentz de Nobelprijs voor hun onderzoek aan het "Zeemaneffect". |
|
29 mei
|
In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (10+). (MOP) |
|
30 mei
 |
De Maan (18+) staat vanavond in samenstand met Pollux (1,2) en Castor (1,6). Pollux staat op 6,7° en Castor op 11° rechts (westelijk) van de Maan. (SN) |
|
31 mei |
In 1975 werd de European Space Agency werd opgericht. De voorlopers van de ESA waren ELDO (European Launcher Development Organisation (1961)) en de ESRO (European Space Research Organisation (1961)). |
|
JUNI 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
1 juni |
Begin van meteorologische zomer. Het omvat de maanden juni, juli en augustus. |
|
1 juni
 |
Venus (-4,3) staat vanochtend als ochtendster om 05:14 hr in haar grootste westelijke elongatie op 46° van de zon. Venus staat dan op 12,1° boven de horizon. (MOP/SN) |
|
1 juni
 |
De Maan (37+) staat vanavond in samenstand met Mars (1,3) en Regulus (1,3). De Maan staat tussen Regulus en de rood getinte Mars in. Links vinden op 3,8° Regulus en rechts op 5,0° Mars. Een conjunctie van de Maan met Mars vond vanochtend plaats en de conjunctie met Regulus vindt later plaats als de Maan onder gegaan is. (MOP/SN) |
|
2 juni |
Geboortedag van Charles "Pete" Conrad in 1930; Conrad was een Amerikaans astronaut. Hij diende op Gemini 5, Gemini 11, Apollo 12 en Skylab 2. Hij was de commandant van de Apollo 12 vlucht en de derde mens die op de maan liep. |
|
6 juni
 |
De Maan (83+) staat vanavond in samenstand met Spica (1,0) op een afstand van 4,0°. In de zuidelijke Indische Oceaan en aangrenzende delen van Antarctica is een bedekking van van Spica door de Maan te zien. (MOP/SN) |
|
8 juni |
Geboortedag van Giovanni Domenico Cassini in 1625; Cassini was Italiaans/Frans astronoom en heeft 4 maantjes van Saturnus ontdekt; de donkere scheiding in de ringen van Saturnus, thans Cassini scheiding genoemd; heeft de rode vlek op Jupiter ontdekt en merkte op dat de wolkenbanden op die planeet verschillende omlooptijden kenden. Was directeur van de Parijse sterrenwacht. Zijn zoon Jacques volgde hem later op. |
|
10/11 juni
 |
De Maan staat in samenstand met Antares (1,0). Op 10 juni staat de Maan (98+) nog op 4,8° westelijk van de ster. Maar op 11 juni staat op Maan (100) 7,0° oostelijk van Antares. Er heeft zich dus een conjunctie plaats gevonden. En alweer een conjunctie waarbij een bedekking van Antares door de Maan optrad, nu in het oostelijk deel van Australië, Nieuw Zeeland en de zuidelijke Grote Oceaan. (MOP/SN) |
|
11 juni |
De laatste Volle Maan, vandaag om 9:43 hr, voorafgaande aan het begin van de astronomische zomer staat ook bekend als "Grasmaan". |
|
12 juni |
De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag exact gelijk met de standaardtijd, vandaag staat de zon om 13:39 hr in het zuiden. Tot 26 juli komt de zon steeds later in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP) |
|
17 juni |
Geboortedag van William Parsons (ook bekend als Lord Rosse) in 1800; Parsons was Iers edelman en had een privé sterrenwacht met een spiegel-telescoop met een spiegel van 1,8 m. De grootste van zijn tijd. Hij ontdekte de spiraalstuctuur van sommige nevels. |
|
17 juni |
De vroegst mogelijke zonsopkomst dit jaar is vandaag om 5:18 hr. Dit loopt niet gelijk op met de langste dag, dit jaar op 21 juni. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De laatst mogelijke zonsondergang valt op 24 juni. (MOP) |
|
17 juni
 |
Mars (1,4) komt op 16 juni overdag in conjunctie met Regulus (1,3). Bekijk de samenstand kort na middernacht, dan staat Mars op 0,7° van de ster. (MOP/SN) |
|
19 juni
 |
De Maan (47-) staat om 05:10 hr in conjunctie met Saturnus (1,0). De Maan staat dan 2,4° ten noorden van Saturnus. Bij opkomst van de Maan eerder rond middernacht stonden beiden bijna een halve graad dichter bij elkaar.. (MOP/SN) |
|
21 juni
 |
Om 3:42 hr begint de astronomische zomer. Vandaag is de langste dag. De zon staat 16h45m boven de horizon. Het kaartje geeft voor vandaag de hoogte van Zon en Maan boven de horizon aan. De compasrichting geeft aan in welke richting de Maan staat. Vergelijk de zonshoogte met het begin van de lente, herfst en winter. Tijden in diagram in UTC. |
|
22 juni |
In 1675 werd de Royal Greenwich Observatory opgericht. |
|
22 juni
 |
Vanochtend overdag komt de Maan in conjunctie met Venus. Bekijk de samenstand in de schemering in de ochtenduren. Om 05 hr staat de Maan (15-) 5,9° boven Venus (-4,2). (MOP/SN) |
|
23 juni
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (8-). (MOP) |
|
24 juni |
Geboortedag van Fred Hoyle in 1915; Hoyle was Amerikaanse astronoom en stond onder meer aan de basis van de big-bang theorie. |
|
24 juni
 |
Vanavond is er een gemakkelijke gegelegenheid om de moeilijke planeet Mercurius op te sporen. Rond 22:00 hr staan Mercurius en de sterren Pollux en Castor vrijwel op één lijn. Geheel links vinden we eerst Mercurius (0,0) op 6,5° afstand van Pollux (1,2) en rechts van Pollux staat Castor (1,6). (SN) |
|
24 juni |
De laatst mogelijke zonsondergang dit jaar is vandaag om 22:04 hr. Dit loopt niet gelijk op met de langste dag, dit jaar op 21 juni. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De vroegst mogelijke zonsopkomst valt op 17 juni. (MOP) |
|
25 juni |
Geboortedag van Charles Messier in 1730; Messier was Frans astronoom en zijn nalatenschap betreft een lijst van 103 deep sky objecten, zoals nevels en sterrenhopen. Deze lijst is vooral geliefd bij vele sterrenkunde amateurs. De lijst was oorspronkelijk opgesteld om versgissingen met kometen uit te sluiten. Messier heeft ook 13 komeet ontdekkingen op zijn naam staan. |
|
28 juni
|
In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (10+). (MOP) |
|
JULI 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
3 juli |
Geboortedag van Harrison Hagan "Jack" Schmitt in 1935; Schmitt was Amerikaans geoloog en astronaut en daarmee de eerste wetenschapper met de Apollo 17 op de maan. |
|
3 juli
 |
Vanavond is een samenstand zichtbaar van de Maan (60+) met Spica (1,0) op 1,6°. Een bedekking van Spica is waarneembaar op Antarctica. (MOP/SN) |
|
5 juli |
Geboortedag van Robert FitzRoy in 1805; FitzRoy was Brits Vice-Admiraal in de Royal Navy en wetenschapper. Hij ontwikkelde fundamentele technieken voor weersverwachtingen en maakte een proto-type voor een volledig weerstation. |
|
5 juli |
Vandaag om 19:54 hr is dit jaar de afstand aarde-zon is het grootst. De aarde staat in zijn aphelium. De afstand tot de zon bedraagt 152.087.738 km. (RS) |
|
6 juli
 |
Vandaag in de vroege ochtend staat Neptunes (7,9) op slechts 1° van Saturnus (1,0) en beiden zijn goed in beeld te krijgen met een verrekijker. Het beeldveld op het zoekkaartje is van een 10x50 verrekijker. De planeten staan in samenstand, het komt niet tot een conjunctie. (MOP/SSP) |
|
7 juli
 |
De Maan (91+) staat vanavond in samenstand met Antares (1,0) op een afstand van 2,3°. De conjunctie vond eerder overdag plaats. Tijdens deze conjunctie werd Antares bedekt door Maan in de zuidelijke Indische Oceaan. (MOP/SN) |
|
12 of 13 juli |
Geboortedag van Julius Ceasar in 100 BC. Ceasar was Italiaans dictator/keizer en onder zijn bewind werd een voorname kalander hervorming ingevoerd; De Juliaanse kalender. |
|
13 juli
 |
Venus (-4,1) en Aldebaran (0,8) staan met elkaar in samenstand. Venus staat vanochtend op 3,2° boven Aldebaran. Tot een conjunctie tussen ster en planeet komt het niet. (MOP/SN) |
|
14 juli |
In 1965 vloog de Mariner 4 voorbij Mars. Het was het eerste ruimtevaartuig wat foto's van de planeet naar de aarde stuurde, Totaal ging het om 21 foto's. De totale omvang van het datapakket (alle foto's en andere gegevens) bedroeg slechts 634 kB! |
|
16 juli
 |
De Maan (71-) staat vanochtend in samenstand met Saturnus (0,9) op 3,9°. De conjunctie volgt later overdag. (MOP/SN) |
|
20/21/22 juli
 |
De snel afnemende Maan passeert de komende dagen de Pleiaden, Aldebaran en Venus. In de ochtend van 20 juli staat de Maan (27-) in samenstand met de Pleiaden. De Maan is dan 4,6° verwijderd van de sterrenhoop. Op 21 juli vormen de Maan (17-) met Aldebaran (0,8) en Venus (-4,0) een grote gelijkbenige driehoek aan de hemel. Op 22 juli kunnen we waarnemen dat ook de conjunctie van Maan (10-) met Venus plaats heeft gehad; de Maan is Venus voorbij. (MOP/SN) |
|
21 juli |
Geboortedag van Jean-Félix Picard in 1620; Picard was Frans astronoom en slaagde er als eerste in om een redelijke accurate meting van een lengtegraad te maken en daarmee de omvang van de aarde te bepalen. |
|
22 juli
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (10-). (MOP) |
|
26 juli |
De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag 6m33s achter bij de standaardtijd, vandaag staat de zon pas om 13:46 hr in het zuiden. Vanaf vandaag tot 3 november komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP) |
|
27 juli
|
In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (9+). (MOP) |
|
30 juli
 |
Samenstand van Maan (44+) met Spica (1,0). Op 30 juli staat de Maan 4,5° ten westen van de ster. De Maan is Spica op 31 juli gepasseerd en heeft zich in de tussentijd een conjunctie plaatsgevonden waarbij op Antarctica de ster door de Maan werd bedekt. (MOP/SN) |
|
AUGUSTUS 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
3 augustus |
Geboortedag van Lolke Siderius in 1885; Siderius was Nederlands mechanicus en bouwde een planetarium te Lankum. |
|
4 augustus
 |
De Maan (80+) staat vanavond in samenstand met Antares (1,0). Vlak voor dat beiden ondergaan staan ze 2,5° uit elkaar. Tijdens de conjunctie in de vroege ochtend wordt Antares door de Maan bedekt in de zuidelijke Atlantische Oceaan. (MOP/SN) |
|
5 augustus |
Geboortedag van Niel Alden Armstrong in 1930; Armstrong was de eerste man op de maan in 1969. |
|
5 augustus
 |
Vanochtend staan in het beeldveld van een 10x50 verrekijker een tweetal sterren vlak bij Venus (4,0). Het is net alsof Venus dan een tweetal maantjes heeft. De ster aan de bovenzijde van Venus is Propus (3,3) en de ster links Tejat Posterior (2,9); beiden uit het sterrenbeeld Tweelingen. Beiden staan op ongeveer 0,5° van Venus. (MOP/SSP) |
|
12 augustus
 |
Vanochtend staat Venus (-4,0) in samenstand met Jupiter (-1,9). Jupiter en Venus staan slechts 0,9° uit elkaar. Wat later op de ochtend volgt een conjunctie. (MOP/SN) |
|
12 augustus
 |
De Maan (85-) staat vanavond in samenstand met Saturnus (0,8) op een afstand van 6,1°. De conjunctie vond eerder overdag plaats. (MOP/SN) |
|
12/13 augustus
 |
Meteoren van de Perseiden: Dit is wellicht de bekendste meteorenzwerm en zichtbaar van 23 juli tot 22 augustus. Het maximum ligt rond 11/14 augustus. Per uur kunnen er dan tot 100 meteoren per uur waargenomen worden. De Maan is voor 84- verlicht en stoort behoorlijk. Er zijn nog andere meteoorzwermen actief, maar die zijn veel minder rijk. (DP/LPP/RS) |
|
17 augustus |
Venera 7 maakt in 1970 als eerste ruimtevaartuig een zachte landing op Venus. |
|
17 augustus
 |
Als de Maan (42-) opkomt staat deze in samenstand met de Pleiaden op een afstand van 4,1°. (MOP/SN) |
|
19 augustus
 |
Mercurius (0,0) staat als ochtendster vanochtend in zijn grootste westelijke elongatie. Mercurius staat 19° van de zon. Om Mercurius te vinden kan een denkbeeldige lijn van Jupiter (-2,0) via Venus (-4,0) naar Mercurius worden getrokken. (MOP/SN) |
|
20/21 augustus
 |
De Maan (11-) staat vanochtend temidden van Castor (1,6) en Pollux (1,2) aan de ene zijde en de planeten Venus (-4,0) en Jupiter (-2,0) aan andere zijde. De conjunctie met Jupiter is al geweest even voor middernacht en de overige conjuncties volgen later op de dag. Op 21 augustus volgt ook nog een conjunctie tussen Venus en Pollux. Er is weinig verandering in de posities tussen de planeten en de sterren . (MOP/SN) |
|
21 augustus
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (6-). (MOP) |
|
23 augustus
 |
De veranderlijke ster Chi Cygni is omstreeks vandaag gedurende een groot deel van de avond en nacht goed zichtbaar. Normaal is deze ster met een helderheid tot 14,2 met het blote oog niet zichtbaar. Dezer dagen kan de helderheid zijn toegenomen tot 3,3. Chi Cygni is een Mira-ster. |
|
26 augustus
|
In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (12+). (MOP) |
|
30 augustus |
Geboortedag van Johann Hieronymus Schröter in 1745; Schröter was Duits amateur astronoom en met eigen sterrenwacht met 480 mm Newton telescoop (destijds de grootste van continentaal Europa). Daarmee verrichtte hij tal van waarnemingen van onder andere Maan, Mars en Venus. |
|
SEPTEMBER 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
1 september |
Begin van meteorologische herfst. Het omvat de maanden september, oktober en november. |
|
1 september |
De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag exact gelijk met de standaardtijd, vandaag staat de zon om 13:39 hr in het zuiden. Tot 3 november komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP) |
|
1 september
 |
Rond deze datum staat Venus (-4,0) in samenstand met de sterrenhoop Praesepe in het sterrenbeeld de Kreeft. Gisteren vond er een conjunctie plaats, maar toen waren de sterrenhoop en Venus niet zichtbaar. Bij de samenstand in de vroege ochtenduren staan beiden op 1,2° uit elkaar. Gebruik een verrekijker want Venus staat vrij laag laag aan de horizon en dat maakt dat de sterrenhoop moeilijk te zal zijn. Bovendien begint al spoedig de ochtend schemering. Het zoekkaartje laat het beeld voor een 10*50 verrekijker zien. (MOP/SN) |
|
6 september |
Geboortedag van Walter Dornberger in 1895; Dornberger was Duits generaal-majoor en als raketgeleerde tevens verantwoordelijk voor het ontwikkelen van een raketprogramma voor de Wehrmacht. |
|
 |
Maansverduistering. Vandaag als de Maan opkomt om 20:10 hr is er een totale maansverduistering gaande. Het maximum van de eclips valt vrijwel samen met het moment dat de Maan opkomt. We kunnen dan getuige zijn van het tweede deel van de maansverduistering: de afnemende eclips. Om 20:52 hr is de maximale fase van de eclips voorbij en treedt de Maan weer in de bijschaduw van de aarde. Het verlichte deel wordt steeds groter en ruim een uur later verlaat de Maan ook de kernschaduw. Een geoefend oog kan nog tot bijna 23:00 hr een flauwe fletse Maan zien, de fase dat de Maan nog in de bijschaduw van de Aarde bevindt. Daarna schijnt de Volle Maan weer voluit. (LPP) |
|
8 september
 |
Kort nadat de Maan (99-) is opgekomen komt deze om 21:13 hr in conjunctie met Saturnus (0,6). De Maan staat dan 2,9° ten noorden van Saturnus. (MOP/SN) |
|
 |
Pleiadenbedekking: Vandaag omstreeks 21:00 uur begint een bedekking van de Pleiaden door de Maan (69-). De sterren van de Pleiaden verdwijnen aan de verlichte zijde van de Maan en komen weer tevoorschijn aan de donkere zijde. (MOP/RS) |
|
14 september
 |
Vanochtend heeft de Maan (54-) een grote liberatie aan zuidoostelijke rand bij de gele punt. We kunnen dan bij de gele punt 7,6° over de maanrand heenkijken. Maar daar is het nu donker, want de Maan nadert haar Laatste Kwartier. Gevolg is dat de westelijke kust van Oceanus Procellarum nu achter de horizon aan de noordwestelijke maanrand verdwijnt. (MOP/LPP) |
|
16/17 september
 |
De Maan staat in samenstand met Jupiter (-2,0) en de sterren Castor (1,6) en Pollux (1,2).Eerst staat de Maan (31-) op 16-09 in samenstand met Jupiter. De Maan dan 5,7° boven de planeet. Een conjunctie vindt later in de middag plaats en is bij ons niet waarneembaar. De conjuncties van de Maan met achtereenvolgens Castor en Pollux volgen wat later in de middag en tegen de avond. In de ochtend van de 17e is te zien dat deze conjuncties inderdaad plaatsgevonden hebben. De Maan (21-) is beide sterren voorbij. (MOP/SN) |
|
17 september |
Geboortedag van Edgar Dean Mitchell in 1930; Mitchell was de piloot van de maanlander van Apollo 14, die de derde landing op de maan uitvoerde, en is daarmee de zesde persoon die voet zette op de maan. |
|
18 september |
Geboortedag van Edouard Henri von Baumhauer in 1820; Von Baumhauer was Nederlands natuurkundige en uitvinder van de telemeteograaf; een telegraaf waarmee weerberichten in code verzonden kunnen worden. |
|
19 september
 |
De Maan (7-) staat vanochtend in samenstand met Venus (-3,9) en Regulus (1,3). Venus en Regulus naderen elkaar tot op 0,5°. De conjunctie volgt wat later in schemering. De Maan staat dan op 3,5°. De conjunctie van Maan met beiden volgt wat later in de in de middag. De Maan staat op 0,5° van Regulus en dat betekent dat Venus overdag door Maan wordt bedekt.. |
|
19 september
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (7-). (MOP) | |
 |
Venusbedekking overdag. Eerst het goede nieuws: De bedekking kan ook overdag in ons land met de juiste hulpmiddelen worden waargenomen. En dan slechte nieuws: Wees voorzichtig met het opzoeken van de Maan. De smalle Maansikkel (5-) staat op slechts 27° ten westen van de zon. Venus en Maan moeten ten minste met een verrekijker worden opgezocht en één onvoorzichte beweging en de zon staat in beeld. Dat levert dan onherroepelijk oogschade op met mogelijk blindheid to gevolg. Wilt u het toch proberen zoek dan de Maan rechts van de zon. Juist links van de smalle Maansikkel (5-) staat even voor 14:00 hr Venus (-3,9). Ook aan de linkerzijde ka de ster Regulus (1,3) worden gevonden. Omstreeks 15:13 hr komt Venus aan de donkere rechterzijde weer tevoorschijn. Regulus staat in conjunctie met de Maan om 13:44 hr. |
|
22 september |
Geboortedag van Eugen Sänger in 1905; Sänger was Oostenrijks ruimtevaart ingenieur en is het best bekend om werk in het verbeteren van raketmotoren. |
|
22 september
 |
Om 19:19 hr begint de astronomische herfst. Vandaag staat de zon precies boven de evenaar en duren dag en nacht even lang. Het kaartje geeft voor vandaag de hoogte van Zon en Maan boven de horizon aan. De compasrichting geeft aan in welke richting de Maan staat. Vergelijk de zonshoogte met het begin van de lente, zomer en winter. Tijden in diagram in UTC. De astronomische herfst duurt 89,85 dg. (LPP) |
|
24 september |
Geboortedag van John Young in 1930; Young was de eerste mens die zesmaal in de ruimte heeft gevlogen. Met de Apollo 16 behoorde tot de twaalf ruimtevaarders die op de maan zijn geweest. |
|
OKTOBER 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
3 oktober |
Geboortedag van Charles Moss "Charlie" Duke, Jr. in 1935; Duke was Amerikaans astronaut en de piloot van de maanlander van Apollo 16, de vijfde landingsmissie op de maan, en was daarmee de tiende persoon die voet zette op de maan. |
|
6 oktober |
Geboortedag van Jesse Ramsden in 1735; Ramsden was vooraanstaand Brits instrumenten maker, vooral ten behoeve van de astronomie. Hij is ook de uitvinder van het naar hem vernoemde ramsdenoculair voor telescopen. |
|
6 oktober
 |
De Maan (99+) staat vanochtend vlak voordat deze ondergaat in conjunctie met Saturnus (0,7). Saturnus dan dicht bij de horizon en kan moeilijk zichtbaar zijn. De gehele nacht staat de Maan in samenstand met de planeet en om 02:25 hr is de onderlinge afstand tussen beiden met 2,8° het kleinst. Tijdens de conjunctie is deze alweer 0,5° groter. (MOP/SN) |
|
7 oktober |
Geboortedag van Niels Henrik David Bohr in 1885; Bohr was Deens natuur- en scheikundige en is grondlegger van de de atoomfysica en de theorie van het periodiek systeem van de elementen. |
|
7 oktober |
De eerste Volle Maan, vandaag om 5:47 hr, na het begin van de astronomische herfst wordt ook wel "oogstmaan" genoemd. |
|
10 oktober
 |
Vlak nadat het daglicht zijn intrede gedaan heeft worden de Pleiaden door de Maan bedekt. Deze bedekking gaat dus aan onze neus voorbij. Bekijk de samenstand vanochtend vroeg en merk op dat de Maan steeds dichter naar de Pleiaden toekruipt. Omstreeks 06:30 hr is Maan (87-) tot op 0,9° genaderd. Daarna verdwijnen de Pleiaden snel in de aanstaande schemering. Links vinden ook nog de markante V-vorm van de Hyaden in de sterrenbeeld Stier en ook de rode Aldebaran (0,8), het oog van de Stier. (MOP/SN) |
|
14 oktober
 |
In de nacht van 13 op 14 oktober staat de Maan in samenstand met de sterren Castor (1,6) en Pollux (1,2) van het sterrenbeeld Tweelingen en de planeet Jupiter (-2,2). Het zoekkaartje geeft de situatie weer om 01:00 hr vannacht als de Maan tussen Jupiter en Pollux instaat. De afstand van de Maan (48-) met Pollux bedraagt dan 3,1° en met Jupiter 3,6°. Jupiter is helderste van de twee. De Maan beweegt vannacht van rechts boven naar links onder in het beeldveld en er zijn verschillende conjuncties die onze aandacht trekken. De conjunctie van de Maan met Castor vindt plaats als de Maan nog niet is opkomen, Om 23:35 hr volgt een conjunctie met Jupiter en een klein uurtje later met Pollux. (MOP/SN) |
|
17 oktober
 |
Vanochtend staat de Maan in samenstand met Regulus (1,3). De Maan (18-) staat dan om 04:00 hr op zo'n 5,0° ESE. Tijdens de conjunctie eerder op de avond waren beiden niet zichtbaar. (MOP/SN) |
|
19 oktober |
Geboortedag van James South in 1785; South was Brits astronoom en deed veel waarnemingen aan dubbelsterren. |
|
19 oktober |
Geboortedag van Subrahmanyan Chandrasekhar in 1910; Chandrasekhar was Nobelprijs winnaar in 1983 (fyisica) voor zijn werk als astronoom met betrekking tot sterrenevolutie. |
|
19 oktober
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (5-). (MOP) |
|
21 oktober
 |
Jupiter (-2,3) staat om 07:21 hr in conjunctie met Pollux (1,2). De planeet staat op 6,7° ten zuiden van de ster. (MOP/SN) |
|
21/22 oktober
 |
Meteoren van de Orioniden: Van 15 tot 29 oktober zijn de Orioniden actief. Het is Nieuwe Maan. Ook de meteor zwermen, zoals van de Tauriden zijn actief. Daardoor kunnen er vannacht kunnen tot 20 meteoren per uur waargenomen worden. Het beste tijdstip is de vroege ochtend rond 5 hr. (DP/LPP/RS) |
|
22 oktober |
Geboortedag van Karl Jansky in 1905; Jansky wordt geschouwd als een van de grondleggers van de radio astronomie. Hij ontdekte als eerste de radiostraling afkomstig van onze Melkweg. |
|
22 oktober |
In 1975 landde de Sovjetmissie Venera 9 op Venus. |
|
25/26 oktober |
Nacht van de nacht. Bij de Nacht van de nacht draait het om duisternis en worden er in het gehele land activiteiten georganiseerd rondom dit thema. In Maarssen wordt een nachtwandeling gehouden waarbij onder meer ook naar de sterren gekeken kan worden. Nadere bijzonderheden volgen volgen op de site van het IVN. |
|
26 oktober |
Einde van de zomertijd. Om 03:00 hr gaat de klok een uur achteruit (02:00 hr); het begin van de wintertijd. Vanaf hier worden alle tijden gemeld in winterttijd. |
|
30 oktober |
Van 30 oktober tot en met 6 november 1985 maakte Wubbo Ockels als eerste Nederlandse astronaut een ruimtevlucht met het ruimteveer Challenger tijdens de Spacelab-D1 missie. |
|
31 oktober |
Geboortedag van Michael Collins in 1930; Collins was Amerikaans astronaut en vloog mee met de Apollo 11 naar de maan in 1969. |
|
NOVEMBER 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
1 november |
Oprichting van het European Centre for Medium-range Weather Forecasts in 1975; Het ECMWF maakt computermodellen voor weersverwachtingen voor de nationale weerbureau's. |
|
2 november
 |
Kort voordat de Maan (83+) onder gaat is deze Saturnus (0,9) tot om 02:45 hr tot op 5,4° genaderd. En conjunctie aanstaande, maar die is bij ons niet te zien. (MOP/SN) |
|
3 november |
De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag 16m29s voor bij de standaardtijd, vandaag staat de zon pas om 12:23 hr in het zuiden. Vanaf vandaag tot 11 februari volgend jaar komt de zon steeds later in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. (MOP) |
|
5 november
 |
De Maan (100) staat vandaag dit jaar het dichtste bij de aarde. De afstand tot de Maan bedraagt om 23:30 hr 356.832 km. Op 20 nov staat de Maan dit jaar het verst van de aarde. (LPP) |
|
6 november
 |
De Maan (98-) staat in samenstand met de Pleiaden als deze opkomen in de avond. Juist voordat beiden opkwamen vond er een Pleiadenbedekking plaats. (MOP/SN) |
|
10 november
 |
De Maan (71-) staat vanochtend in samenstand met Jupiter (-2,4), Pollux (1,2) en Castor (1,6). Eerder vannacht vond een conjunctie met Castor plaats om 02:52 hr. De Maan stond toen 6,4° zuidelijk van de ster. Om 07:03 hr staat de Maan op 3,1° van Pollux en conjunctie volgt wat later vanochtend. Jupiter en de Maan staan dan 3,9° uit elkaar. Ook deze conjunctie valt ongunstig, want later op de ochtend. (MOP/SN) |
|
11 november
 |
Vanochtend staat de Maan (61-) om 06:35 hr in conjunctie met de sterrenhoop Praesepe. De Maan staat dan slechts 1,5° ten noorden van de sterrenhoop. (MOP/SN) |
|
11 november
 |
Vanavond heeft de Maan (53-) een grote liberatie aan zuidoostelijke rand bij de gele punt. We kunnen dan bij de gele punt 9,0° over de maanrand heenkijken. Maar daar is het nu donker, want de Maan nadert haar Laatste Kwartier. Gevolg is dat de westelijke kust van Oceanus Procellarum nu achter de horizon aan de noordwestelijke maanrand verdwijnt. (MOP/LPP) |
|
13 november
 |
Bij opkomst van de Maan (42-) staat deze op 1,1° van Regulus. Tijdens de conjunctie enkele uren eerder werd Regulus door de Maan bedekt op de Noordpool. (MOP/SN) |
|
17 november
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (8-). (MOP) |
|
17/18 november
 |
Meteoren van de Leoniden: Van 13 tot 20 november zijn de Leoniden actief. Een rijke meteorenzwerm, maar met sterk wisselende intensiteiten. Met geluk kunnen vannacht tot 10 meteoren per uur waargenomen worden. De zwerm is het meest actief in de tweede helft van de nacht. Soms valt er echter ook een ware 'sterrenregen'. De Maan komt op 18 november om 5:20 hr op en is 4- verlicht. (DP/LPP/RS) |
|
20 november
|
De Maan (00) staat vandaag dit jaar het verst van de aarde. De afstand tot de Maan bedraagt om 03:49 hr 406.694 km. Op 05 nov. stond de Maan het dichtste bij de aarde. (LPP) |
|
21 november |
Vandaag is er op Uranus een overgang van de Aarde over de zon te zien. (15MC) | |
28 november
 |
Vanochtend heeft de Maan (50+) een grote liberatie aan westelijke rand bij de gele punt. We kunnen dan bij de gele punt 7,5° over de maanrand heenkijken. Maar daar is het nu donker, want de Maan nadert haar Eerste Kwartier. Gevolg is dat de aan de oostelijke zijde van Maan minder van de Maan zien. Mare Crisium ligt nu bijna op de rand van de Maan. (MOP/LPP) |
|
DECEMBER 2025 |
Maanfasekalender; Zon en maan; Jupitermanen; Saturnusmanen; Sterrenkaart | |
1 december |
Begin van meteorologische winter. Het omvat de maanden december, januari en februari. |
|
3 december
 |
Jupiter (-2,5) staat om 04:15 hr vanochtend 6,6° ten zuiden van Pollux (1,2). Castor staat daarboven. (MOP/SN) |
|
|
|
Pleiadenbedekking; Dit is de 4e Pleiaden bedekking dit jaar en is vrijwel geheel te volgen todat deze ondergaat. Het is geen gemakkelijke bedekking want de Maan (99+) is bijna vol en door het felle licht van de Maan zal met enige moeite de bedekking van de sterren te volgen zijn. (MOP/SN) |
|
7 december |
Geboortedag van Gerrit Pieter Kuiper in 1905; Kuiper was als Nederlands astronoom werkzaam in de USA. Naar hem is de Kuipergordel genoemd. |
|
7 december
 |
Bij opkomst van de Maan (89-) vanavond staat deze in samenstand met Jupiter (-2,6) op 3,5°, Pollux(1,2) op 4,4° en Castor (1,6) op 8,8°. De conjuncties vonden eerder overdag plaats, maar toen stonden ze onder de horizon. (MOP/SN) |
|
8/9 december
 |
Vannacht heeft de Maan (78-) een grote liberatie aan zuidoostelijke rand bij de gele punt. We kunnen dan bij de gele punt 8,5° over de maanrand heenkijken. Maar daar is het nu donker, want de Maan nadert haar Laatste Kwartier. Gevolg is dat de westelijke kust van Oceanus Procellarum nu achter de horizon aan de noordwestelijke maanrand verdwijnt. (MOP/LPP) |
|
 |
Regulus bedekking (overdag); Regulus (1,3) wordt vanaf zonsopkomst bedekt door de Maan (66-). Er kan met een telescoop worden geprobeerd de ster te spotten als deze omdtreeks 09:27 hr weer tevoorschijn komt. (MOP/SN) |
|
12 december |
De vroegst mogelijke zonsondergang dit jaar is vandaag om 16:27 hr. Dit loopt niet gelijk op met de kortste dag, dit jaar op 21 december. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De vroegst mogelijke zonsopkomst valt op 30 december. (MOP) |
|
13/14 december
 |
Meteoren van de Geminiden: Van 6 tot 19 december zijn de meteoren van de Geminidenzwerm actief. Vannacht kunnen tot 120 meteoren per uur waargenomen worden, met die van van andere actieve meteoor zwermen tezamen. De Maan is voor 30- verlicht en stoort niet veel en komt om 1:56 hr op op de 14e. (DP/LPP/RS) |
|
14 december
 |
Vanochtend staat de Maan (27-) op 4,3° westelijk van Spica. Een conjunctie volgt later in de namiddag. (MOP/SN) |
|
17 december
|
In de ochtendschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de oude Maansikkel (7-). (MOP) |
|
21 december
 |
Begin van de astronomische winter om 15:03 hr. De dagen beginnen weer te lengen. De zon staat vandaag slechts 7h 45m boven de horizon. Het kaartje geeft voor vandaag de hoogte van Zon en Maan boven de horizon aan. De compasrichting geeft aan in welke richting de Maan staat. Vergelijk de zonshoogte met het begin van de lente, zomer en herfst. Tijden in diagram in UTC. De astronomische winter loopt tot in maart 2025 en duurt 88,98 dg. (LPP) |
|
22 december
|
In de avondschemering kan uitgekeken worden naar het asgrauwe schijnsel van de jonge Maansikkel (7+). (MOP) |
|
25 december |
De zonnetijd (de tijd welke een zonnewijzer aanwijst) loopt vandaag exact gelijk met de standaardtijd, vandaag staat de zon om 13:39 hr in het zuiden. Tot 11 februari volgend jaar komt de zon steeds vroeger in het zuiden aan. Het verschil tussen de ware zonnetijd en de middelbare zonnetijd om 12 uur 's middags wordt tijdsvereffening genoemd. . (MOP) |
|
26 december
 |
Een paar uur nadat de Maan onder gegaan is, komt deze in conjunctie met Saturnus (1,2). Bekijk de samenstand eerder op de avond als de Maan (41+) op 3,7° WNW van de planeet staat. (MOP/SN) |
|
30 december |
De laatst mogelijke zonsopkomst dit jaar is vandaag om 8:48 hr. Dit loopt niet gelijk op met de korste dag, dit jaar op 21 december. Het effect wordt veroorzaakt door de tijdsvereffening. De vroegst mogelijke zonsondergang valt op 12 december. (MOP) |
|
Bronnen:
Software Android:
Mobile Observatory Pro (MOP)
Night Sky Tools (NST)
SkySafari Pro (SSP)
Software Windows:
Alcyone Astronomical Tables (AAT) - W-10
Alcyone Ephemeris (AE) - W-2000
Alcyone Eclips Calculator (AEC) - W-XP
Astronomy Lab for Windows (ALW) W-2000
Dance of the Planets (DP) - DOS 6.1/WfW-3.11
JupiterSat Pro (JSP) - W-10
Lunar Phase Pro (LPP) - W-10
MegaStar (MS) - W-10
Planet's Visibility (PV) - W-2000
RedShift (RS) - W-XP
Starry Night (SN) - W-10
Stellarium (St) - W-10
NB: Sommige oudere programma's draaien alleen op oude besturingssystemen en zijn doorgaans niet langer beschikbaar op internet. Dit betreffen alle programma's ontworpen voor DOS 6.1/WfW-3.11 t/m W-XP. Wij gebruiken deze programma's omdat er vaak geen goede alternatieven voor handen zijn.
Internet:
15 Millennium Cataloque (15MC) (Niet langer beschikbaar op internet; site opgeheven)
National Astronomical Observatory of Japan (NAOJ)
.